Günter Wilhelm Grass is geboren in Danzig (tegenwoordig Gdansk in Polen) op 16 oktober 1927 en overleed in Lübeck (Duitsland) op 13 april 2015. Zijn moeder was katholiek en zijn vader luthers. Tijdens Wereldoorlog II meldde hij zich als 17-jarige aan bij de SS. De commotie later hierrond was groot. Na de oorlog voltooide hij in Düsseldorf een opleiding tot steenhouwer. Daarna studeerde hij van 1948 tot 1952 aan de Kunstacademie Düsseldorf tekenen en beeldhouwen en zette die studie verder aan de Hogeschool voor Beeldende Kunsten in Berlijn. Vanaf 1958 schreef hij vooral kort proza, gedichten en theaterstukken. In 1959 verschijnt zijn bekendste werk: De blikken trommel. Grass zal zich ontwikkelen tot een van de bekendste Duitse schrijvers. Hij groeide uit tot een morele autoriteit met felle discussies over de verantwoordelijkheid voor de misdaden van het Derde Rijk. In 1996 kreeg hij de Deense Sonningprisen, toegekend voor zijn uitmuntende bijdragen aan de Europese cultuur. Tenslotte ontving hij in 1999 de Nobelprijs Literatuur.

In Het levende standbeeld bloeit hij open als rasverteller. Deze 50 pagina’s tekst zijn voor Grass voldoende om de lezer veel stof tot nadenken mee te geven. In de ik-figuur is duidelijk de auteur te herkennen. Hij maakt een reis naar de Naumburgse Dom, toen nog gelegen in de DDR. Daar raakt hij gefascineerd door het historische beeld van Uta van Ballenstedt. Uta blijft rondspoken in het onderbewustzijn van de verteller tot ze plots opduikt als levend standbeeld voor de Dom van Keulen. Er volgen nog meer van deze ontmoetingen in andere steden. In Frankfurt komt het eindelijk tot een gesprek. Het wordt tevens hun laatste ontmoeting. Hierna zorgt Grass nog voor een verrassend en onthutsend slot dat de lezer terug in de rauwe werkelijkheid werpt.

In het Levende standbeeld leefde Grass zich uit als de echte taalvirtuoos die hij was. Hij brengt zijn tekst als een grote vertelling die zoveel verschillende aspecten weet te combineren. Tijdloos was het beeld van Uta voor Grass en haar verhaal is dat ook voor de lezer. De blik van het beeld Uta is leeg en Grass vulde zelf aan: “Een lege blik wil voortdurend met betekenis worden opgevuld”. En dat is wat Grass bereikt met zijn boek. Hij sculpteert en beschrijft beelden én mensen. Hij maakt de werkelijkheid zoals een beeldhouwer een beeld uit de steen tevoorschijn haalt.

Het werk sluit af met een verantwoording van deze uitgave door Hilke Ohsoling en een nawoord van de vertaler Jan Gielkens.

Paul Van Aelst