19 februari 2024
De Verdeelde Staten van Amerika - Land van de onbegrensde en ongewenste mogelijkheden
De Nederlandse journalist en publicist Charles Groenhuijsen schreef reeds meerdere boeken over de Verenigde Staten. Voor hem zijn tweede vaderland, want hij werkte er gedurende twee periodes als NOS-correspondent (1986-1989 en 1996-2006) en hij verbleef er met zijn gezin tot 2006. Zijn jongste publicatie “De Verdeelde Staten van Amerika”, met een voorwoord door de befaamde Nederlandse schrijver Arnon Grunberg, behandelt de grote ontwikkelingen van de VS. Die zijn vandaag uitgemond in een toegenomen polarisatie.
Met de presidentsverkiezingen van november 2024 in aantocht, staat de Amerikaanse kiezer voor een keuze tussen twee botsende ideologische stromingen: conservatieven tegenover progressieven, republikeinen versus democraten. Het land van de onbegrensde mogelijkheden dreigt tegelijk - en steeds vaker - af te glijden naar een land van de ongewenste mogelijkheden. Vandaar de ondertitel van het boek.
Groenhuijsen greep naar de pen om de breuklijnen in de Amerikaanse maatschappij rond verschillende thema’s duidelijk te maken. En daarbij hanteert hij in elk hoofdstuk hetzelfde stramien: eerst een “vooraf”, nadien een onderverdeling in verleden, heden en toekomst om dan te eindigen met een blokje interessant cijfermateriaal over de Verenigde Staten, uiteraard met betrekking tot het besproken onderwerp. Hierdoor krijgt het boek een overzichtelijke structuur.
Vooraleer de auteur zijn analyses op de lezer loslaat, vertelt hij in de inleiding heel summier wat zijn band is met Amerika en hieruit kun je niet alleen opmaken dat hij een grote liefde voor het land koestert, maar ook dat het hem pijn doet vast te stellen dat Amerika niet meer is wat het - nog niet eens zo heel erg lang geleden - is geweest. Hij geeft onomwonden toe dat zijn persoonlijke voorkeur bij de democraten ligt en dat hij niet kan voorkomen dat zijn mening hier en daar doorklinkt (en dat merk je inderdaad zo nu en dan). Toch baseert hij zijn bevindingen uitsluitend op feiten, door concrete voorbeelden te noemen, door quotes van Amerikaanse schrijvers en/of onderzoekers te citeren en met verifieerbare informatie voor de dag te komen. Anders gezegd: niets wat in dit boek wordt opgeworpen, berust op leugens of verzinsels.
Groenhuijsen bespreekt achtereenvolgens de hete hangijzers die het hedendaagse Amerika verscheuren. Er wordt gestart met de “Culture Wars” waarbij de republikeinen in coalitie met de “Evangelical Christians” recepten voor het “moreel verval” aanreiken onder de naam van “War on Drugs”, “War on Crime”, “War on Porn”. Het zijn culturele conflicten die door de conservatieven worden uitvergroot als veldslagen in een bredere culturele strijd om de ziel van Amerika. Maar die oorlogen zijn uitgedraaid op een spetterende mislukking voor de rechterzijde, aldus Groenhuijsen, en hij staaft dit met onweerlegbare feiten en sprekende cijfers. Nochtans spaart hij ook zijn kritiek niet voor de linkerkant van het politiek spectrum waar de intolerantie eveneens welig tiert maar dan in tegengestelde richting.
Andere belangrijke items die via aparte hoofdstukken aangeroerd worden zijn politiek, godsdienst, immigratie, lhbtiq+, abortus, vuurwapens, generaties, The Boy Problem, economie, buitenland en - onvermijdelijk - de verkiezingen van 2024. Uit dit alles blijkt dat Amerika een supermodern land is als het gaat om technologie, wetenschap, ondernemingszin en nieuwe digitale toepassingen. Tegelijk is Amerika ook een hopeloos ouderwetse natie. Het vermogen om wetten te plooien naar de wensen van de moderne tijd ontbreekt. Godsdienst speelt daarbij een cruciale rol, aangevuurd door het “christelijk nationalisme” van fanatieke evangelische christenen. Kerken in de VS koesteren een onvoorwaardelijke politieke verering voor Donald Trump, zelfs na de door hem georkestreerde bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Maar het kerkbezoek krimpt, want er is immers een snelle, onstuitbare afname van (georganiseerde) godsdienstigheid In Amerika, vooral onder de jongeren.
Groenhuijsen stelt zich veel vragen. Blijft Amerika na 2024 wel een democratie? Waarom keert het politiek tij zich nu zo tegen de immigranten, terwijl het land haar grootsheid voor een belangrijk deel aan hen te danken heeft? Waarom is het thema van homo- en transseksualiteit zo omstreden? Is het Bijbelse Wetboek van Strafrecht van duizenden jaren geleden nog bruikbaar in de eenentwintigste eeuw? Vallen republikeinen met een extreem abortusstandpunt in hun eigen zwaard? Wat met de gewelddadige wapencultuur? Zorgt een nieuwe generatie voor de overgang van “Good Old USA” naar “Great New USA”? Wat zijn de gevolgen van de dreigende degradatie van mannen uit de eredivisie van de Amerikaanse samenleving? Amerikaanse economische afgang of opkomst? Staat de internationale rol van Amerika op een keerpunt? Wat leren we uit het Amerikaans kiessysteem? Komt er een einde aan de Trump-gekte? Op deze en andere vragen geeft hij telkens een gefundeerd en gedocumenteerd antwoord.
In het slothoofdstuk wordt betoogd dat de Amerikaanse kiezers in november een beslissende stap kunnen zetten in de richting van de verwezenlijking van echte gelijkheid en vrijheid. Dan gloort hoop op een Amerika met meer onbegrensde, en minder ongewenste mogelijkheden.
Met dit boek bewijst Groenhuijsen zijn uitgebreide en gedegen kennis van en over Amerika. Desondanks heeft hij vele bronnen geraadpleegd, zoals hij in zijn “verantwoording” aan het eind bekent. Dat heeft mede geleid tot een sterk onderbouwd werk dat de vinger op de zere plekken legt. Hier en daar gebeurt dit met een kwinkslag, soms zijn de aangevoerde feiten ronduit schokkend en aangrijpend. Het is jammer dat dit boek niet door de Amerikanen zelf zal gelezen worden - Grunberg benoemt dit in zijn voorwoord ook al - want voor velen van hen zou het de ogen openen.
De Verdeelde Staten van Amerika is in ieder geval een heldere uiteenzetting van Amerika’s heikele knelpunten die je zowel met plezier als verbazing leest…
Marc De Bock
Meer van Marc De Bock
Marc De Bock
