22 februari 2024
Het grote misverstaan - Nadenken over de hereniging van de Nederlanden
Vlaanderen en Nederland herenigd? Is dit een utopie of kan het morgen realiteit zijn? Karel Luyckx kwam op het lumineuze idee om een aantal bekende Nederlanders en gevierde Vlamingen, naast enkele “stemmen uit het volk”, hun zeg te laten doen over dit controversiële onderwerp, en het geheel te bundelen in boekvorm.
Karel Luyckx (1942-2023) was een militante Vlaams-nationalist. Als freelance journalist schreef hij artikels in diverse bladen en tijdschriften. Zijn maatschappelijke betrokkenheid en ruime interessesfeer, gepaard met een scherpe pen, maakten dat hij een 17-tal boeken produceerde, als auteur of redacteur.
Karel Luyckx gold ook als een “overtuigd” Antwerpenaar. Zijn liefde voor en kennis van de stad vinden we o.a. terug in zijn boeken Handel en wandel in Antwerpen, Een eeuw sport in Antwerpen en De Haven. Gezondheidsproblemen brachten mee dat hij enkele jaren geleden de zeelucht opzocht en in Zeebrugge belandde. Daar overleed hij trouwens op 3 oktober 2023 op 81-jarige leeftijd.
Met zijn laatste boek Het grote misverstaan heeft hij ons uitgenodigd om na te denken over de hereniging van de Nederlanden. Hij slaagde erin om enkele tientallen (on)bekende Vlamingen en Nederlanders te overhalen, ieder in hun eigen stijl, hun mening te verwoorden omtrent dit heikel vraagstuk. Van de erevoorzitter van het Vlaams Parlement naast een vermaard cabaretier tot een student en geleerde professoren. Zonder de filosoferende huisvrouw en de stoere zeebonken te vergeten die hun steentje bijdroegen, omdat een vermetele initiatiefnemer het ze vroeg. Dit bewijst dat het aangesneden onderwerp leeft aan beide kanten van de grens die door de Lage Landen loopt. Luyckx verleent in het boek een stem aan alle meningen over de hereniging van Vlaanderen met Nederland. Zo zijn er bijdragen van uitgesproken voorstanders, andere van fervente opponenten, nog andere vertolken een genuanceerde of gereserveerde opvatting.
Van de 30 soms erg uiteenlopende opinies die in de verzameling voorbijkomen, plaats ik hierna de voornaamste in het kort op een rijtje, een subjectieve keuze.
Germaans filoloog Peter Debrabandere geeft de voorkeur aan een voorzichtige toenadering. Hij beschrijft de steeds intensere Vlaams-Nederlandse verstrengeling in de media, populaire muziek, sport, literatuur, cultuur, organisaties en tijdschriften. “Wellicht zal het in een wereld die steeds globaler wordt, voor Nederland ook steeds duidelijker worden dat het baat heeft bij samenwerking met Vlaanderen. En als dat op de langere termijn tot steeds meer samenwerking leidt, dan ontstaat misschien vanzelf een dynamiek in de richting van een politieke hereniging of eenmaking die verder gaat dan een intellectuele wensdroom”, poneert hij.
Hetzelfde weerklinkt bij Marlies Lamont-Brouwers, een Antwerpse literatuurwetenschapster: “Ten slotte gaan we ook eerst voorzichtig een relatie aan met een partner alvorens ons in de echt te verbinden”. Zeker als het om een voormalige partner gaat, zouden we eraan toevoegen.
De Nederlandse grafische en digitale vormgeefster Ankie Gijsel vindt de eengemaakte Nederlanden een mooi idee, maar dat moet volgens haar dan wel gebeuren op een selectieve wijze.
Theologe en journaliste Kelly Keasberry ziet het anders: zij vreest dat de Groot-Nederlandse droom voor een afgescheiden en versnipperd Vlaanderen weleens te groot zou kunnen blijken. Zij zet haar troeven op een sterk Europa.
Theologe en journaliste Kelly Keasberry ziet het anders: zij vreest dat de Groot-Nederlandse droom voor een afgescheiden en versnipperd Vlaanderen weleens te groot zou kunnen blijken. Zij zet haar troeven op een sterk Europa.
Marinel Gerritsen twijfelt helemaal aan de haalbaarheid van een staatkundige eenheid en zij poogt dit te staven met een studie over de grote en moeilijk te overbruggen verschillen in culturele waarden tussen Vlamingen en Nederlanders. Die leiden naar interculturele “fricties”, in sommige gevallen zelfs een wat te milde aanduiding. Een groot “misverstand” zou de lading beter dekken, aldus de Nederlandse taal- en letterkundige.
Daartegenover staat de visie van Vlaming Daan Schalck, CEO van de Nederlands-Vlaamse fusiehaven North Sea Port. Die benadrukt hoe belangrijk het is om niet van alles eenheidsworst te maken, maar op zoek te gaan naar de sterktes van de cultuurverschillen waarvan een optimale inzet de bedrijfsresultaten positief zullen beïnvloeden. Geef hem maar eens ongelijk: North Sea Port is uitgegroeid tot nummer 3 van de Europese havens…
Daartegenover staat de visie van Vlaming Daan Schalck, CEO van de Nederlands-Vlaamse fusiehaven North Sea Port. Die benadrukt hoe belangrijk het is om niet van alles eenheidsworst te maken, maar op zoek te gaan naar de sterktes van de cultuurverschillen waarvan een optimale inzet de bedrijfsresultaten positief zullen beïnvloeden. Geef hem maar eens ongelijk: North Sea Port is uitgegroeid tot nummer 3 van de Europese havens…
Vlamingen en Hollanders in één land? Uitgesproken tegenstander is Rotterdammer Gerard den Burger, de Vlaming kent hij als Bourgondisch en de Hollander als calvinistisch. Hij is bang dat het geen vijftien jaar zal duren voordat er een opstand uitbreekt.
De stapsgewijze, confederale eenmaking wordt verdedigd door de Nederlandse journalist, columnist en politicus Derk Jan Eppink. Ook de Nederlandse professor Nicoline van der Sijs is gewonnen voor een confederatie en vindt deze latrelatie het beste van twee werelden.
De stapsgewijze, confederale eenmaking wordt verdedigd door de Nederlandse journalist, columnist en politicus Derk Jan Eppink. Ook de Nederlandse professor Nicoline van der Sijs is gewonnen voor een confederatie en vindt deze latrelatie het beste van twee werelden.
Absolute pleitbezorger van een Vlaanderen bij Nederland is de Gentse professor-emeritus Alexander Karel Evrard die ons eraan herinnert dat “de nieuwe staat België oorspronkelijk een Franse creatie is geweest”. Hij wordt bijgetreden door collega-professor Marita Mathijsen met een terugblik naar twee gemiste kansen uit het verleden die een afscheiding hadden kunnen voorkomen.
Over naar Matthias Storme, hoogleraar aan de KU Leuven, en zijn “Plan N” om het vuur wat op te poken. Het huidige Koninkrijk der Nederlanden omvat vier landen: naast het Nederland zoals wij dat kennen, zijn er ook Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Die drie laatstgenoemde landen maken deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, maar niet van Nederland. Een Nederlandse confederatie als uitweg voor Vlaamse onafhankelijkheid? Het zou best kunnen, want de Nederlanders zijn zich goed bewust van de meerwaarde en het grote schaalvoordeel dat hieruit kan voortspruiten, zo meent hij.
Qua inhoud en omvang scoren twee inzendingen op imposante wijze. De Vlaamse historicus en columnist Jan Neckers pakt uit met een uitvoerige en boeiende geschiedenis van 450 jaar weinig hartelijke relaties tussen Noord en Zuid. Hij komt tot de conclusie dat een federatie Nederland-Vlaanderen enkel aanvaardbaar is met een Vlaanderen als een gelijkwaardige en autonome partner in een Koninkrijk der Nederlanden.
De West-Vlaamse vertaler-tolk Kurt Lapere presenteert een royaal uitgesmeerde blauwdruk voor een hereniging van Vlaanderen en Nederland.
Maar dan, Jan Peumans. Voormalig voorzitter van het Vlaams Parlement. Geboren in Maastricht als zoon van een Nederlandse moeder en een Vlaamse vader. Hij ergert zich over de gebrekkige kennis van staats(her)vorming bij onze noorderburen. Licht geïrriteerd vermaant hij: “Als Nederlandse politici nu eens willen leren hoe dat juist zit tussen Vlaanderen en Nederland. Het zal ons in elk geval dichter bij elkaar brengen”.
De West-Vlaamse vertaler-tolk Kurt Lapere presenteert een royaal uitgesmeerde blauwdruk voor een hereniging van Vlaanderen en Nederland.
Maar dan, Jan Peumans. Voormalig voorzitter van het Vlaams Parlement. Geboren in Maastricht als zoon van een Nederlandse moeder en een Vlaamse vader. Hij ergert zich over de gebrekkige kennis van staats(her)vorming bij onze noorderburen. Licht geïrriteerd vermaant hij: “Als Nederlandse politici nu eens willen leren hoe dat juist zit tussen Vlaanderen en Nederland. Het zal ons in elk geval dichter bij elkaar brengen”.
Tenslotte zijn er ook karakters die zich bewust op de vlakte houden. Dat geldt met name voor de gewezen profvoetballer en coach Henk Houwaert die zich niet aan uitspraken waagt over de hamvraag of een hereniging van de Lage Landen al dan niet wenselijk of realiseerbaar is. Maar toch de vrees uitdrukt dat als zelfs op het niveau van een denkbeeldige BeNeLiga in het voetbal geen overeenkomst wordt bereikt, de hinderpalen op een hoger echelon het veelvoudige zullen zijn.
In essentie is dit bijzonder uniek en verdienstelijk boek een discussie over een grens. Je kijkt er naar, steekt ze over en probeert de andere kant te begrijpen. Maar dat lukt niet, meestal niet. Want door een grens weet je te weinig van die andere kant: “Het grote misverstaan”.
Marc De Bock
Meer van Marc De Bock
Marc De Bock
