28 oktober 2024
De grimmige lente van 1940 - De lotgevallen van 18 jongeren tijdens de Tweede Wereldoorlog
Marc Verschooris was lector aan de Hogeschool Gent. Hij is gespecialiseerd in het onderzoek naar het verzet, de collaboratie en de Jodenvervolging in Gent gedurende de Tweede Wereldoorlog.
Tot zijn bekendste werken behoren Uit de lus van de strop over Gentse burgers die Joodse stadsgenoten uit de handen van de Duitsers hebben gered. In Martha’s Labyrint brengt hij het verhaal van de Weens-Joodse biologe Martha Geiringer die op haar vlucht voor de Nazi’s in Gent terecht kwam en daar kennis maakte met arts Yvonne Fontaine.
In zijn nieuw boek reconstrueert de auteur een dramatische periode van achttien totaal onbekende jonge mensen uit het Gentse die geconfronteerd worden met de Duitse bezetting. Sommigen kiezen voor de collaboratie, anderen voor het verzet. Hun keuze is zelden weloverwogen. Het toeval beslist vaak over hun leven.
Hun naïviteit valt op. Zij zijn geen partij voor een leger van Duitse agenten met jaren ervaring in het opsporen van politieke dissidenten. Ongewild verraden zij soms hun medestrijders wat hen na de oorlog een veroordeling voor verklikking oplevert.
Een kwajongensstreek kan ook zware gevolgen hebben. Bij een herdenkingsdienst van Staf De Clercq knipt de achttienjarige Fabienne Van Driessche de rouwband van haar klasgenote Elisabeth Uten door. Elisabeth Uten is de secretaresse van Willem Verhulst, notoir Gents collaborateur. Haar impulsieve daad bezorgt haar achttien maanden hechtenis. Meer dan een jaar later keert zij gebroken en gekwetst uit Duitsland terug. De bezetter treedt meedogenloos op en bestraft mateloos zelfs de kleinste inbreuken.
Vele collaborateurs zijn echte psychopaten. In wreedheid en mishandeling van gevangenen overtreffen zij hun Duitse broodheren. Zij wensen zich te bewijzen door de Duitsers te overtreffen in de marteling van verzetstrijders. Niet zelden overleven deze de verhoren niet.
Het werk is de vrucht van doorgedreven opzoekingen. Eenmaal de auteur een spoor of aanwijzing beet heeft, bijt hij er zich in vast om de onderste steen boven te halen. Hij raadpleegt talrijke archieven in binnen- en buitenland. Nabestaanden worden opgespoord. Zo probeert hij zich zoveel als mogelijk in te leven in hun beslissingen en beweegredenen. Daarbij valt op dat veel ondoordacht gebeurt: uit liefde of intuïtief, zonder rekening te houden met de eventuele gevolgen, ook voor hun familie.
De meeste door de auteur gevolgde jongeren kozen voor collaboratie. Van het verzet is immers veel minder bekend. Na de oorlog kreeg de collaboratie meer aandacht. Strafdossiers werden aangelegd, de tenlasteleggingen werden onderzocht, de collaborateurs werden vervolgd en veroordeeld. Deze dossiers zijn nog voorhanden.
Het verzet was versnipperd, was uit veiligheidsoverwegingen minder gedocumenteerd en heeft steeds, zelfs nu nog, minder in de belangstelling gestaan. Vele verzetstrijders hebben hun acties met hun leven moeten bekopen en hun verhaal is in de nevelen van de tijd verdwenen.
Het doorgedreven opzoekingswerk van de auteur heeft ook een keerzijde. De auteur verdrinkt soms in de massa van de verzamelde gegevens waardoor sommige onderdelen van het werk eerder chaotisch overkomen. Hij voert een overvloed van personages op die niet altijd voldoende geduid worden en van wie de onderlinge relaties onduidelijk zijn.
De lezer moet vaak op zijn stappen terugkomen wat een negatieve weerslag op het leescomfort heeft. Een goede redacteur had dit moeten voorkomen. De auteur kon met het door hem bijeengebrachte materiaal meer doen.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
