29 oktober 2024
De canon van Vlaanderen - In 60 vensters
Toen dit omvangrijk werk in Thor Central, Genk, op 9 mei 2023 door commissievoorzitter Emmanuel Gerard werd voorgesteld stelde ik de aanschaf omwille van ‘te duur’ toch nog eventjes uit. Ik heb het niet zo echt begrepen op het kunstmatige gevoel om ergens bij te moeten horen. Een taalgroep, een volk, een spirituele of religieuze overtuiging, een visie of zelfs een sportclubje, ik ga bijna voorspelbaar na korte tijd steeds mijn eigen zelfgekozen weg.
En toch is de ‘kleine’ geschiedenis van een individu, een volk, een land of een gemeenschap altijd mijn ding geweest. Het is allemaal de schuld van die sympathieke leraar geschiedenis die heel gepassioneerd kon vertellen wat de Brugse Middeleeuwers hadden voor ontbijt, of Maria van Bourgondië een slipje droeg of hoe erg de smetvrees was van ouwe viespeuk koning der Belgen Leopold II.
Ik zal me ook nooit een echte Vlaming voelen. Maar om die regio ‘Le Plat Pays’ en de bewoners best te presenteren aan één van de vele passanten, buitenlandse vrienden of blijvers in Vlaanderen kan een goede canon dan weer best bruikbaar zijn. Juist daarom kocht ik het boek meer dan een jaar later met een fikse korting en een bon uit de gratis zondagskrant. Komt er ooit een degelijke Engelse vertaling dan krijgt mijn in Brugge geboren dochter Penelope in het V.K. er zeker eentje toegestuurd.
Ik citeer eventjes uit ‘Het Woord vooraf’: “Het woord ‘canon’ gaat terug op het Griekse κανών, dat ‘meetlat’, ‘richtsnoer’ betekent. Een canon oriënteert dus, en geeft aan wat belangrijk genoeg is om door een bepaalde gemeenschap gelezen, beluisterd, bekeken of gekend te zijn.” Verder in deze heel boeiende aanhef lees ik precies wat ik wilde bevestigd zien. “Goed onderwijs staat of valt met de leraar. En wij hopen dat de Canon leraren kan inspireren en hen kan helpen om leerlingen goesting te geven in geschiedenis, kunst, literatuur, economie, archeologie, politiek, film, toneel en nog zoveel meer.”
De Canon werd samengesteld onder het voorzitterschap van Emmanuel Gerard, emeritus-hoogleraar moderne en hedendaagse geschiedenis (KU Leuven) door een onafhankelijke commissie. Eén van de leden was Tineke Beeckman, filosofe, schrijfster en columniste en die is niet van de minste. Een beetje te nadrukkelijk om geloofwaardig te zijn werd vermeld dat de samenstellers geheel onafhankelijk hadden gewerkt. Sommige Vlaamsgezinde excellenties stonden nogal opvallend te glunderen bij de presentatie. Met mijn bon meteen naar de boekenzaak dus!
Het lijvig en groot formaat boek bevat 60 vensters of titels die min of meer chronologisch het verhaal van een streek en de bewoners vertellen in een maatschappij die doorheen de geschiedenis constant evolueert en met vallen en opstaan ons heden wordt. Het zijn inderdaad vensters en geen hoofdstukken want het is alsof je voortdurend en een beetje voyeuristisch over de schouders van de diverse hoofdrolspelers toekijkt. Sommige vensters laten juist omwille van mijn passie voor geschiedenis en uiteraard leeftijd (67) een heel nostalgisch gevoel na. Ik weet nu dat die obsessie niet voor niks is geweest en dat wat ik toen ook boeiend vond terecht een plaatsje kreeg toegewezen in deze canon.
Ik open lukraak enkele vensters. Je krijgt enkel de titels want kijken door die vensters doe je beter zelf. ‘Hebban olla vogala’ (Sporen van het oudste Nederlands), ‘De verdwenen Zwinhavens’ (Brugge, verbonden met de zee), ‘Steden op de kaart van Al-Idrisi’ (Contacten met de moslimwereld), ‘Begijnhoven’ (Vrouwen verenigen zich), ‘Reynaert de vos’ (Literatuur in de volkstaal), ‘De leeuw van Vlaenderen’ (Hendrik Conscience en de Vlaamse beweging). Maar ook en niet zo fraai: ‘Emilie Claeys’ (De sociale kwestie in de 19e eeuw), ‘Bloednacht in Leuven’ (Vechten voor stemrecht), ‘Treurend ouderpaar van Käthe Kollwitz’ (De eerste wereldoorlog), ‘De Dossinkazerne’ (De Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog). Neen, het is niet allemaal Vlaamse leute, plezier en ‘goesting’ (venster: ‘Goesting’, Een standaardtaal voor Vlaanderen).
Heb ik er intens van genoten, deze canon en vooral de keuze van onderwerpen of vensters? Jawel en om ook jou nog wat ‘goesting’ te doen krijgen in dit verhaal van Vlaanderen toch nog enkele opvallende vensters als toemaatje: ‘Erasmus’ (Het Humanisme), ‘Paula Sémer’ (Televisie als venster op de wereld), ‘De Oostakkerse gedichten van Hugo Claus’ (Artistieke vernieuwing na 1945), ‘De pil’ (Seksuele vernieuwing en vrouwenrechten), ‘Het homohuwelijk’ (Holebi’s, van discriminatie tot emancipatie) met de trieste foto van Hilde Rens of ‘Yasmine’ (1972-2009). “Oh la la la!”, wie vind ik daar ook plots terug als ik doorheen het venster ‘Rock Werchter’ (Festivalcultuur) gluur? Arno Hintjens! (1949-2022)
Het spreekt vanzelf dat een dergelijke canon nooit kan volledig zijn. Er zijn altijd wel onderwerpen of vensters die ontbreken of die voor sommigen ook deel moeten uitmaken van Vlaanderen en henzelf. Als wereldburger en verwoed reiziger maar nu toch ook een beetje thuisgekomen in dat land waar die koning Boudewijn een lief ging zoeken, mis ik een venster op de wereld. Ook al kreeg het laatste venster de titel ‘De wereld in Vlaanderen’ vind ik nergens iets over de onweerstaanbare drang van sommigen in dit kouwelijk landje van mest en mist om uit te zwermen naar verre oorden toen en nu. Niks dus over de opkomst van het betaalbare massatoerisme of in het verleden over Vlamingen die nooit meer zijn teruggekeerd zoals Damiaan De Veuster, Roger Vandersteene en Pieter-Jan De Smet. Toen ik met enkele duikmaten in Martinique, Fort-de-France en in de ‘Baie des Flamands’ een frisse Leffe nuttigde toch eventjes gedacht: ‘Straffe gasten, die Vlamingen vroeger!’
Die Canon van Vlaanderen moet je echt in huis halen en daar zit echt geen belerend vingertje van een of andere schoolmeester of juffrouw bij.
Nog iets: “Neen, Maria van Bourgondië droeg geen kanten slipje!”
Michel Ackaert
Meer van Michel Ackaert
Nog iets: “Neen, Maria van Bourgondië droeg geen kanten slipje!”
Michel Ackaert
