7 november 2024
Eiland van gisteren - Verhalen over Texel
Nico Dros is geboren in Harkebuurt, een gehucht op Texel. Hij studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam waar hij ook historisch onderzoek verrichtte. Naast essays schrijft hij romans en verhalen. In 2022 verscheen van zijn hand “Willem die Madoc maakte” over de 13e-eeuwse schrijver van “Van den vos Reynaerde”. Het werk kwam op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs en werd ook genomineerd voor de Boon voor fictie en non-fictie.
Het besproken boek bevat drie delen. In het eerste deel zijn een aantal verhalen opgenomen uit de jeugd van de auteur die opgroeide in de jaren zestig-zeventig van vorige eeuw op de ouderlijke boerderij. Het zijn verhalen van een verliefde puber, van een jongen die ’s morgens vroeg pieren steekt op het wad als bijverdienste. Een jongen die ook erg bekommerd is om zijn zieke moeder en om zijn oom Willem die tijdelijk bij hen verblijft. Later begeleidde hij soms zijn broer Jaap, leraar op Texel in het lager beroepsonderwijs, bij daguitstappen met de leerlingen. Daarnaast worden ook enkele markante dorpsfiguren belicht zoals Wout de uitbater van een strandpaviljoen met een kort lontje en Piel de gymleraar die in een invalidenwagentje eindigt.
Zijn verhalen en beschouwingen stralen weemoed uit, verlangen naar een tijd toen alles veel rustiger was.
In het tweede deel voert hij enkele figuren op uit het verleden.
Dirksz Huizinga was van 1844 tot 1879 doopsgezinde predikant in Den Burg, het grootste dorp van Texel. Uit zijn dagboek blijkt dat hij er zich steeds een vreemdeling gevoeld heeft. Hij trad vaak in conflict met de kerkenraad die zijn moderne theologie niet smaakte en als sanctie af en toe zijn traktement inhield. In de ogen van de dominee vormden de eilanders een ‘eigengereid, zelfgenoegzaam en plomp volkje’. De ‘branderijpest’ was een doorn in zijn oog, erger dan cholera. Drankzucht verergerde de lichtzinnigheid tussen de seksen. Er werd niet eerder getrouwd voordat de vrouw voldragen zwanger was, en dan nog. Armoede was er alom en de kindersterfte was enorm: zo verloor een gezin alle negen kinderen in een paar jaar.
De volksdichter-visser Frederik van der Vis (1842-1924) beschreef zijn harde leven in karamellenverzen. Het is een leven van armoede, verlies van kinderen en familieleden, tegenslagen op zee, gevangenisstraf wegens smokkel van bergingswaar.
In het hoofdstuk “De Oermient” komt de historicus in de schrijver tot leven. Hij projecteert een samenleving onder de vorm van een commune op de ruige kust van Nederland in de jaren 700 na Chr. De Waddeneilanden bestonden toen nog niet. Deze zijn samen met de Zuiderzee ontstaan rond 1300 toen de kustzone in het noorden van Nederland door stijging van de waterspiegel – toen ook al – en een lange reeks van stormvloeden weggevaagd werd. Hij beschrijft hoe een commune er zou kunnen uitgezien hebben op basis van logische redeneertrant en historische verbeeldingskracht. Daar vertrekt hij van het begrip ‘overalweide of Oeral”, een eeuwenoud verspreid gewoonterecht waarbij het de bewoners toegelaten werd hun vee gedurende negen maanden over het ganse eiland te laten grazen, ook op de akkers die privébezit waren van de landbouwers. Deze kregen slechts drie maanden om hun akkers te bebouwen en de oogst binnen te halen. In de 13e eeuw werd dit recht in een oorkonde bevestigd.
Tenslotte laat de auteur de lezer in het laatste deel kennis maken met het oude Texelse dialect, dat op het punt staat volledig te verdwijnen. Het is verwant met het West-Fries en het Wierings, talen van nabijgelegen gebieden. Hij voegt er nog enkele gedichten aan toe in het Tessels, niet altijd gemakkelijk te begrijpen voor de lezer die het dialect niet machtig is.
Het boek komt over als een allegaartje, een samenraapsel van teksten die de auteur nog ergens in een schuif had liggen. De verhalen en de terugblik op historische figuren kunnen nog boeien. De beschouwingen over het Tessels al veel minder. Ze hadden samen met de erop volgende rijmelarijen achterwege mogen blijven.
Lichtvoetige literatuur die de lezer, geïnteresseerd in de geschiedenis van Texel, op zijn honger zal laten.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
