31 maart 2025
Wat je moet weten om het Midden-Oosten te begrijpen
Je kan er helaas niet omheen. Het Midden-Oosten en de conflicten komen dagelijks ongevraagd onze huiskamers binnen. Niks nieuws en toch is er in de goegemeente nog heel veel onwetendheid, wantrouwen en onbegrip over die rusteloze regio.
Deze onkunde is meteen een voedingsbodem voor polarisatie en handig bruikbaar voor extremisten, ambitieuze politici en populisten hier en ginder. Zelf heb ik een meer dan gemiddelde interesse in de ‘Levant’ en bezocht vooral als reiziger begin deze eeuw uitgebreid de meeste conflictgebieden. Zou dit boek me nog meer en beter informeren over oorzaken, gevolgen, ideologieën, belangengroepen, genocides en gewelddadige revoluties?
Een volmondig já want dit zeer verhelderend werk van Koert Debeuf zet ook voor mij alles netjes op een rijtje. Hij begint meteen met een tijdlijn van 650 n.o.t. tot heden. Sterker nog, in het eerste hoofdstuk: ‘Van de vroege islam tot de grote kalifaten’ gaat hij symbolisch zelfs nog een grotere sprong terug naar het conflict tussen de Hettieten (de regio van het huidige Turkije) en het Egypte van de farao’s, toenmalige machtsblokken naast en tegen elkaar!
“De duizenden godheden zullen ervoor zorgen dat degene die zich er wel aan houdt een rijk en gelukkig leven zal leiden met zijn huisgenoten, zijn kinderen en zijn onderdanen.” (Drietalig vredesverdrag tussen de keizer van Hatti en de farao, 1259 v.o.t.!) Duurzame vrede in de regio, toen en nu? Een illusie!
Het Sykes-Picotverdrag (1916), je kan er nooit meer omheen en daar zal men je in die legendarische film Lawrence of Arabia ook eventjes hebben over doen nadenken, hoop ik! “Daarnaast is ook de impact van het Sykes-Picotverdrag op de Arabische wereld moeilijk te overschatten. Het verraad van Frankrijk, maar vooral Groot-Brittannië speelt nog altijd een rol in de psychologie van de regio. De Arabische Revolte en het einde van het Ottomaanse Rijk.” aldus Koert Debeuf.
In dit boek wordt land per land, bevolkingsgroep per bevolkingsgroep ieder conflict, elke crisis, machtswissel, revolutie, opstand en oorlog grondig geanalyseerd. Vooral de oorzaken van en de aanzet tot sommige strekkingen waarmee we vandaag pijnlijk te maken hebben worden heel verstaanbaar uitgelegd. Is dit boek een soort ‘Midden-Oosten voor dummy’s’? Helemaal niet, want daarvoor vraagt het lezen van dit boek toch wat inspanning en leesvaardigheid. Vooral in de hoofdstukken: ‘Een politieke geschiedenis van Israël en Palestina’, ‘Revoluties en dictaturen na 1952’, ‘Het kanteljaar 1979’, ‘Islamisme en jihad’ en ‘De Arabische Lente’, (hij noemt het ‘Revolutie’!) brengt Debeuf ieder conflict heel dicht bij ons bed.
Het Westers superioriteitsgevoel, nog een overblijfsel van koloniseringen en imperialisme verdwijnt geleidelijk als sneeuw voor de hete woestijnzon en brandende oliebronnen. Je leest hoe datzelfde Westen en de grootmachten voortdurend en nog steeds koud en warm blazen, regimes steunen of verguizen, dictators in of uit het zadel helpen of erger nog, de regio en de bewoners in proxyoorlogen gebruikt om elkaar voortdurend te bekampen. Een regio die dus nog steeds door diezelfde grootmachten (U.S., Rusland, China) stiefmoederlijk wordt behandeld en uitgebuit. Bang Europa voelt zich schuldig, kijkt toe en heeft bitter weinig in te brengen of te betekenen. Dat is ooit anders geweest!
“Wat Saïd opviel was dat de Oriënt altijd wordt afgebeeld als onderdanig, gewelddadig en sensueel, in een kader waarin de tijd lijkt stil te staan, onveranderlijk is en dus in een soort van achterlijkheid is blijven steken.”
Edward Saïd, 1935-2003 in ‘Oriëntalisme’
Haal zeker dit boek in huis en hou het bij de hand als je weeral geconfronteerd wordt met vreselijk oorlogsnieuws uit het Midden-Oosten. Als daar nogmaals een Trumpfiguur komt aandraven met onzinnige en ondoordachte veel te simpele oplossingen, weet dan dat het allemaal niet zo eenvoudig is. Koert Debeuf deed een meer dan geslaagde poging om in verstaanbare menselijke taal oorzaken en gevolgen van heel veel leed en onmenselijkheid in het Midden-Oosten te verklaren. Zijn conclusies zijn gebaseerd op heel veel kennis van de geschiedenis, de gevoeligheden en vooral de verzuchtingen in die regio die eigenlijk aan de basis lag van ook onze rijke cultuur. Het verwerpelijke kolonialisme, niet geheel toevallig ontstaan bij de geboorte van o.a. België als staat (1830) en het imperialisme van de toenmalige grootmachten die het vooral voorzien hadden op de rijkdom van het Midden-Oosten zijn tot op heden nog steeds een bron van ergernis, woede en conflicten. Talloos zijn de citaten en beschouwingen van de schrijver en ik hou ze binnen handbereik als zich daar weeral een drama voltrekt in die boeiende regio waar wij in de eerste plaats schatplichtig aan zijn: religies, kunst, literatuur, wetenschap, filosofie en… energiebronnen als aandrijfkracht voor onze eigen welvaart.
Ik besluit daarom met enkele pakkende citaten van de schrijver in dat boekje dat nu binnen handbereik ligt op mijn salontafeltje. Binnen vijf minuten zet ik het BBC World nieuws op. Vandaar!
“Zo valt er maar te hopen dat Israël nu beseft dat de veiligheid nooit gegarandeerd zal kunnen worden zonder een oplossing met de Palestijnen. De bezetting en gewelddadige kolonisatie van de westelijke Jordaanoever en het afsluiten van Gaza zal enkel meer haat en rancune veroorzaken en dus tot meer geweld leiden.” (Een politieke geschiedenis van Israël en Palestina, Koert Debeuf)
“Tijdens de Arabische revolutie en de conflicten die speelden in de regio bemerkte ik grote twijfel in Europa, en eigenlijk in het hele Westen. Moeten we de protesten steunen en eisen dat dictators aftreden, of is het beter om te wachten tot duidelijk is wat er gaat gebeuren? Moeten we mensen die voor vrijheid en democratie vechten tegen een dictator bewapenen, of is dat te gevaarlijk en weten we niet waar die wapens uiteindelijk terecht zullen komen?” (Toekomstige conflicten en de rol van de grootmachten, Koert Debeuf)
Michel Ackaert
Meer van Michel Ackaert
Michel Ackaert
