27 juni 2025
De sterkste schouders
De stelling van Reinier Kooiman is glashelder: ons belastingstelsel is fundamenteel oneerlijk omdat het geld overhevelt van arm naar rijk, terwijl dat net andersom zou moeten zijn. Oorzaak: een hopeloos complex systeem dat dringend herdacht moet worden.
De auteur stelt voor om alle belastingen af te schaffen en ze te vervangen door één heldere vermogensbelasting. De mosterd daarvoor haalt hij bij de Italiaanse stadsstaten van de 13e eeuw, waar bij nakende uitgaven eerst de grootte van het op te halen bedrag werd bepaald en vervolgens een gelijk percentage van het vermogen – niét van de inkomsten - van alle burgers werd gevraagd. Op die manier droegen de sterkste schouders verhoudingsgewijs de zwaarste lasten.
Belastingen hebben in belangrijke mate de loop van de geschiedenis bepaald. Zo draaide de Amerikaanse onafhankelijkheid om het principe “No taxation without representation”. De Atheners hieven belastingen, net zoals Willem de Veroveraar en Frederik Barbarossa. Kerkelijke instellingen waren lange tijd vrijgesteld van heffing en waren de belastingparadijzen van vandaag.
In België en Nederland betalen lagere inkomens vandaag verhoudingsgewijs meer belasting op consumptie, omdat ze een groter deel van hun inkomen besteden aan consumptie. Bovendien is de inkomensbelasting weliswaar progressief, maar dat betekent niet dat de hogere inkomens nominatief niet meer overhouden van hun loon dan de lagere inkomens. Een vermogensbelasting bestaat niet, waardoor mensen die hun inkomen halen uit kapitaal – de rijken - bevoordeeld zijn tegenover mensen die hun inkomen halen uit arbeid.
Kooiman rekent voor dat een heffing van 8,5% op alle vermogens de begroting moet doen kloppen, zowel in Nederland als in België. De bedragen die daar tegenover staan kunnen afschrikken, maar dat deert de auteur niet. Waarom zijn we akkoord dat de overheid 50% van ons loon afpakt, maar niet dat we een percentage van ons vermogen moeten afstaan? Het is een kwestie van perspectief en van kennis van elementaire economie.
Rutger Bregman betoogde al eerder en met veel vuur in Davos: “Taxes, taxes, taxes. All the rest is bullshit!”. Belastingen zijn de basis van een gezonde democratie. Ze bepalen of de rijkdom eerlijk verdeeld wordt en hoe rechtvaardig een samenleving is opgebouwd. Maar om democratisch te zijn, moeten ze ook begrijpbaar zijn, niet enkel voor fiscale specialisten. En daar wringt vaak het schoentje. We zijn het verleerd om als burgers onze plaats op te eisen aan de tafels waar over belastingen – en bij uitbreiding over economie – gepraat wordt. De sterkste schouders is een prima aanzet om je kennis over belastingen bij te spijkeren en met de nodige achtergrond mee te debatteren over de richting die onze samenleving uit moet.
Björn Siffer
Meer van Björn Siffer
Björn Siffer
