30 augustus 2025
Menselijke kracht in de politiek
Politici zijn niet populair en aan politiek doen al evenmin. Ik vermoed dat veel te maken heeft met het gevoel dat mensen hebben over de manier waarop politiek wordt bedreven. Terwijl ongetwijfeld vele politici zich inzetten vanuit maatschappelijk engagement, springt bovenal hun machtsmisbruik of hun doofheid voor de nood van mensen in het oog, ook al is dat meer uitzondering dan regel. Dat er ook een andere manier is om aan politiek te doen, is het onderwerp van het boek ‘Menselijke kracht in de politiek’ van Eric Lancksweerdt. In een tijd waar politieke leiders als Trump en Poetin wereldpolitiek en media beheersen en ook burgers niet altijd het goed voorbeeld geven, is dat bijzonder relevant.
Het boek noemt zich een inspiratiebron over hoe het anders kan en is het ook. Je zou het ook idealistisch kunnen noemen, maar grote positieve veranderingen vertrekken vaak ook van een ideaal. Net omdat politiek bedrijven vandaag veel aan geloofwaardigheid heeft verloren, verdient het boek onze aandacht. De ondertitel van het boek is daarbij veelzeggend: “Naar verdieping, samenwerking en zingeving tijdens democratische besluitvorming”.
In het inleidend hoofdstuk voert de auteur als een soort prototype van hoe het zou moeten Nelson Mandela op. Toen die na 27 jaar cel en dwangarbeid vrijkwam, was hij niet uit op wraak maar op verzoening. Tijdens zijn gevangenschap verdiepte hij zich in de geschiedenis van zijn tegenstanders om hun zienswijzen, belangen en emoties te begrijpen. De auteur benadrukt dat Mandela zeker geen halfgod was maar wel iemand die zijn “menselijke kwaliteiten zoals empathisch vermogen, bereidheid tot samenwerking, zelfvertrouwen, moed, vastberadenheid en praktische wijsheid liet meespelen in zijn omgang met politieke mede- en tegenstanders”. Mandela vertrok voor zijn handelen van de Ubuntu-filosofie die verbondenheid, respect, samenwerking en vreedzame co-existentie vooropstelt. Daarnaast erkende hij het grote belang van de relatie, in de politiek gaat het niet enkel om inhoud. Mensen kunnen in elkaar de menselijkheid bevorderen, schrijft de auteur.
Het potentieel van het goede vormgeven
Menselijke kracht, daar moet het meer om draaien in de politiek, zowel bij burgers als politici. In de praktijk komt die echter niet altijd tot zijn recht, bijvoorbeeld omdat mensen te veel louter met zichzelf bezig zijn. Politiek hoort niet louter een strijd te zijn. Het gaat om samenwerking vanuit verschillen. Menselijke kracht betekent in de politiek dat men het potentieel van mensen om het goede, het ware en schone te doen op een tastbare manier vormgeeft. Er wordt dan samengewerkt om iets nieuws te creëren dat voldoet aan ieders menselijke behoeften. Inclusiviteit, pluraliteit en verbinding zijn daarbij essentieel. Vandaag is politiek overwegend en te veel geënt op pragmatiek, effectiviteit en efficiëntie. Die zijn en blijven belangrijk en waardevol, maar we zijn onderweg de mens uit het oog verloren, de menselijke kracht. Dat belangt eenieder van ons aan. Immers, hoe willen we In de maatschappij met elkaar omgaan: “op basis van macht of op grond van gelijkwaardigheid? Streven we naar een open, eerlijke en diepgaande communicatie of is het er ons enkel om te doen het eigen gelijk door te drukken?” Het politieke wereldtoneel laat ons vandaag overduidelijk zien wat de gevolgen zijn als we voor die laatste optie kiezen.
Menselijke kracht, daar moet het meer om draaien in de politiek, zowel bij burgers als politici. In de praktijk komt die echter niet altijd tot zijn recht, bijvoorbeeld omdat mensen te veel louter met zichzelf bezig zijn. Politiek hoort niet louter een strijd te zijn. Het gaat om samenwerking vanuit verschillen. Menselijke kracht betekent in de politiek dat men het potentieel van mensen om het goede, het ware en schone te doen op een tastbare manier vormgeeft. Er wordt dan samengewerkt om iets nieuws te creëren dat voldoet aan ieders menselijke behoeften. Inclusiviteit, pluraliteit en verbinding zijn daarbij essentieel. Vandaag is politiek overwegend en te veel geënt op pragmatiek, effectiviteit en efficiëntie. Die zijn en blijven belangrijk en waardevol, maar we zijn onderweg de mens uit het oog verloren, de menselijke kracht. Dat belangt eenieder van ons aan. Immers, hoe willen we In de maatschappij met elkaar omgaan: “op basis van macht of op grond van gelijkwaardigheid? Streven we naar een open, eerlijke en diepgaande communicatie of is het er ons enkel om te doen het eigen gelijk door te drukken?” Het politieke wereldtoneel laat ons vandaag overduidelijk zien wat de gevolgen zijn als we voor die laatste optie kiezen.
Vrijheid = verantwoordelijkheid
Het boek bevat naast een inleiding twee grote samenhangende delen. In deel één zoomt de auteur in op de politieke mens in zijn politieke, democratische en maatschappelijke context. Er wordt een algemeen denkkader aangereikt over andere manieren waarop burgers en politici aan politieke besluitvorming kunnen doen. Ook spiritualiteit, levensbeschouwing en geestelijke oriëntatie komen erin aan bod als een bron voor een andere politiek. De auteur benadrukt daarbij dat spiritualiteit ook werelds en atheïstisch kan zijn. Hij behandelt ook aspecten als autonomie en verbondenheid en waarschuwt ervoor dat individualisme niet mag doorslaan naar egocentrisme en egoïsme omdat we in realiteit allemaal van elkaar afhankelijk zijn: “We kunnen niet anders dan samenwerken om fundamentele problemen opgelost te krijgen”. En ook: vrijheid brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee.
Het boek bevat naast een inleiding twee grote samenhangende delen. In deel één zoomt de auteur in op de politieke mens in zijn politieke, democratische en maatschappelijke context. Er wordt een algemeen denkkader aangereikt over andere manieren waarop burgers en politici aan politieke besluitvorming kunnen doen. Ook spiritualiteit, levensbeschouwing en geestelijke oriëntatie komen erin aan bod als een bron voor een andere politiek. De auteur benadrukt daarbij dat spiritualiteit ook werelds en atheïstisch kan zijn. Hij behandelt ook aspecten als autonomie en verbondenheid en waarschuwt ervoor dat individualisme niet mag doorslaan naar egocentrisme en egoïsme omdat we in realiteit allemaal van elkaar afhankelijk zijn: “We kunnen niet anders dan samenwerken om fundamentele problemen opgelost te krijgen”. En ook: vrijheid brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee.
Emoties kunnen transformerende kracht hebben
In deel twee geeft de auteur concreet aan hoe men in de politiek een beroep kan doen op menselijke kracht. Welke besluitvormingsmethodes zijn er? De auteur verwijst naar de deugdethiek en roept op onze eigen menselijke kwaliteiten te cultiveren. Dan focust hij op interactiemethodes die mensen kunnen helpen om te veranderen en zo meer uit zichzelf te halen. Methodes zoals burgerpanels, cirkelgesprekken, ‘deep democracy’, bemiddeling, ceremonieën en rituelen komen aan bod. Hij bespreekt ook de invloed die emoties hebben en stelt dat emoties niet altijd irrationeel of onnuttig zijn. Integendeel, ze kunnen transformerende kracht hebben.
In deel twee geeft de auteur concreet aan hoe men in de politiek een beroep kan doen op menselijke kracht. Welke besluitvormingsmethodes zijn er? De auteur verwijst naar de deugdethiek en roept op onze eigen menselijke kwaliteiten te cultiveren. Dan focust hij op interactiemethodes die mensen kunnen helpen om te veranderen en zo meer uit zichzelf te halen. Methodes zoals burgerpanels, cirkelgesprekken, ‘deep democracy’, bemiddeling, ceremonieën en rituelen komen aan bod. Hij bespreekt ook de invloed die emoties hebben en stelt dat emoties niet altijd irrationeel of onnuttig zijn. Integendeel, ze kunnen transformerende kracht hebben.
Alles begint bij onszelf
Er was een tijd dat het bestaan van zuiver water en lucht vanzelfsprekend was. Er was een tijd dat vrije meningsuiting evident was. Er was een tijd dat we het leven in een democratie ‘gewoon’ vonden. Maar verleden en heden tonen aan dat niets evident en blijvend is. Om iets op te bouwen en om te behouden wat opgebouwd werd, zal altijd menselijke inzet en dus menselijke kracht nodig zijn, zowel van politici als van burgers. Daarvoor is ook zelfreflectie nodig: “Alles begint bij het sleutelen aan onszelf”. Burgers en politici kunnen de onvolmaaktheden van de bestaande democratische instituties en procedures verbeteren. Als liefde, wijsheid en politiek kunnen samengaan, lukt dat.
Er was een tijd dat het bestaan van zuiver water en lucht vanzelfsprekend was. Er was een tijd dat vrije meningsuiting evident was. Er was een tijd dat we het leven in een democratie ‘gewoon’ vonden. Maar verleden en heden tonen aan dat niets evident en blijvend is. Om iets op te bouwen en om te behouden wat opgebouwd werd, zal altijd menselijke inzet en dus menselijke kracht nodig zijn, zowel van politici als van burgers. Daarvoor is ook zelfreflectie nodig: “Alles begint bij het sleutelen aan onszelf”. Burgers en politici kunnen de onvolmaaktheden van de bestaande democratische instituties en procedures verbeteren. Als liefde, wijsheid en politiek kunnen samengaan, lukt dat.
Menselijke kracht in de politiek is meer dan ooit een lezenswaardig en leerrijk boek dat naast concrete suggesties ook hoop geeft en een sprankel licht in de duisternis.
Edgard Eeckman
Meer van Edgard Eeckman
Edgard Eeckman
