28 november 2025
Waarom alles zo leeg voelt. Over vervreemding.
Vervreemding is een moeilijk begrip dat onder meer in de filosofie en de sociologie gebruikt wordt. Toch is auteur Seppe De Meulder erin geslaagd een heel leesbaar boek over dit thema te schrijven. In deze editie met een woord vooraf door psycholoog en emeritus professor Paul Verhaeghe, die eveneens de leesbaarheid benadrukt.
De auteur van dit boek is de nog jonge Seppe De Meulder (1995), die in Leuven filosofie en sociologie studeerde. Hij is eveneens actief als auteur voor de website DeWereldMorgen. Dit is zijn eerste boek.
De auteur geeft geen overzicht van het begrip vervreemding in de filosofie of andere disciplines. Van een historisch of systematisch overzicht van dit begrip is hier geen sprake. Hij vertrekt veeleer van het gegeven dat hij, zoals vele anderen (zo veronderstelt hij), zelf vervreemding ervaart. Hij ziet dit begrip vooral als een gebrek aan verbondenheid, met zichzelf, met de anderen, met de wereld en met de natuur.
Als filosofisch geschoolde verwijst hij geregeld naar andere filosofen, zoals Sartre, Heidegger, Kierkegaard, Kant en vooral Marx. Uit dit boek blijkt ook dat Seppe De Meulder een veeleer pessimistisch kijk op alles heeft. Hij ziet overal vervreemding en gebrek aan verbondenheid. Hij analyseert begrippen als vrijheid en arbeid, die essentieel zijn voor zijn onderzoek naar vervreemding. Hij verwijst naar het bekende onderscheid van Isaiah Berlin tussen negatieve vrijheid en positieve vrijheid. “Waar vrijheid losgekoppeld wordt van arbeid, anderen en de wereld, is leegte het resultaat.”, aldus Paul Verhaeghe in zijn woord vooraf.
Vooral de markt en het kapitaal moeten het hier vaak ontgelden. Seppe De Meulder heeft talrijke negatieve connotaties bij markt en stelt vast dat wij steeds meer als consumenten worden gezien. Een duidelijk alternatief formuleert hij niet. Wel fantaseert hij over een ”communistisch eilandje” in een vijver. Het is duidelijk dat hij een “linkse rakker” is, zo blijkt ook uit zijn bijdragen voor DeWereldMorgen. Het is dus niet verwonderlijk dat hij het vaak over Marx heeft.
Toch zijn er interessante beschouwingen en passages, bijvoorbeeld over artificiële intelligentie. Het geheel is zeer leesbaar: de auteur verwart inhoudelijke diepgang niet met onleesbaarheid, zoals sommige filosofische auteurs doen.
Volgens de flaptekst zou je “de straten kunnen plaveien” met “boeken over wat vervreemding is”. Ik vraag me af over welke boeken ze het hier hebben, want zoveel boeken over vervreemding ken ik helemaal niet. Nog volgens de flaptekst: “Waarom alles zo leeg voelt is anders. Het vertelt de verhalen over wat vervreemding met ons doet. Het is er voor iedereen die weer greep op het leven wil krijgen.” Verwacht echter geen zelfhulpboek, daarvoor is de auteur te zwartkijkend.
Fons Mariën
