15 oktober 2019
Ooit aten we dieren
Drie keer per dag brengen we, volgens de Nederlandse antropologe Roanne van Voorst, onze stem uit. We doen dit via het soort voedsel dat we eten, de producten die we kopen. Stemmen is zowel een privilege als een verantwoordelijkheid. Dus wat kies je?
Stem je voor de zuivelindustrie of geef je de voorkeur aan de plantaardige melkindustrie? De auteur heeft haar stemgedrag alvast radicaal veranderd: elke maaltijd kiest ze ervoor om bepaalde fabrikanten te boycotten en om andere dan juist weer te ondersteunen. Vlees lag al lang niet meer op haar bord, voortaan moeten ook kaas, melk en eieren baan ruimen voor plantaardige alternatieven.
Vegetarisme en vooral veganisme hip maken, is het hoofddoel van haar boek. Maar de antropoloog in haar schreef duidelijk mee. Om haar overtuiging te stofferen, begeeft de auteur zich op het terrein van de psychologie, sociologie, filosofie, voedingsleer, economie en geschiedenis (over de Verlichting en haar drie belangrijke inzichten!), waardoor ze je een net voldoende inkijk geeft in deze verschillende disciplines om haar diervriendelijk punt te maken én om tegelijkertijd haar passioneel pleidooi vér weg te houden van de eentonigheid.
Je komt aldus te weten dat Tolstoj niét alleen de schrijver was van Anna Karenina, dat Kellogg (van de cornflakes) voor vrouwenbesnijdenis was en dat Pythagoras nog andere zaken aan zijn hoofd had dan zijn beroemde stelling. Dat Hitler een vegetariër was - het meermaals aangehaalde excuus om het zélf niet te hoeven worden - zou niet meer zijn dan een gerucht: in werkelijkheid hield hij van een gevuld duifje.
van Voorst weet nog meer interessante dingen te vertellen: datingsites voor veganisten kunnen je een niet-carnivoor als partner bezorgen en bijgevolg voorkomen dat elk diner eindigt in een ethische discussie. Haar eigen partner én de relatie overleefde tot haar vreugde haar eerste veganistische pannenkoekexperimenten. Een hoofdstuk over de voedingsaspecten, eentje over de rechten van dieren en ten slotte een laatste over de connectie tussen voeding en klimaatverandering, maken dat het boek zeer veelzijdig is en boeiend blijft.
De manier waarop zij schrijft, verraadt bovendien dat ze een goed gevoel heeft voor leuke humor: ‘Instagram draait op foto’s van het leven dat gebruikers zouden willen leiden als ze niet zo druk bezig waren met bijhouden van hun Instagram-feed’. Dankzij hun veganistisch activisme op sociale media wonnen ze daardoor wel al honderdduizenden zieltjes. Een uiterst perfecte PR-machine dus. Want als de vroegere veganisten magere boze bleekneuzen op sandalen waren die opmerkelijk lang over hummus konden uitweiden, dan zijn die van nu “Instagramproof-millenials” - met als voorbeeld hippe, trendy figuren uit de muziek- en filmwereld die voldoen aan het gangbare schoonheidsideaal. Sexy en succesvol met een activistisch kantje. Moby, Ellen DeGeneres en Miley Cyrus achterna. Ze laten zien hoe je moet protesteren, en dat is dus niét door constant in een existentiële crisis te verkeren over het slachten van dieren, maar wel door een vrolijke foto te posten over het happen in een notenburger.
Roanne van Voorst verstaat dus de kunst om een confronterend onderwerp vlot aan de man te brengen. Ze overtuigt, en schreef een allesbehalve saai boek. Ze heeft begrepen dat dat nodig is wil je ook de doorsnee en/of minder geoefende lezer bij de les houden. Ze slaagt daar met brio in - haar boek is tegelijkertijd ernstig en grappig. Geen moeilijke wetenschappelijke uitweidingen, geen ellenlange saaie passages - wat soms het probleem is bij soortgelijke boeken. Wat niet wil zeggen dat ze er voor terugdeinst om de harde cijfers mee te geven: ze drukt je wel degelijk doorheen het hele boek met de neus op de allesbehalve fantastische feiten; de mens waant zich boven het dier verheven en veroorzaakt onnoemelijk veel dierenleed. Darwin bewees met zijn evolutietheorie nochtans dat het onmogelijk is om een scherpe grens te trekken tussen mens en dier. Toch scheiden we het kalf van zijn moeder met haar hartverscheurend loeien tot gevolg, bezorgen we varkens stress door hen in overvolle vrachtwagens te stoppen en vermalen we levend ‘overtollige’ mannelijke kuikens. Ja, we, want we kopen allemaal producten waarachter dierenleed schuilgaat. Heel origineel zijn ook de twee fictieve intermezzo’s in de uitgave. En de auteur vergeet ook de proef- en huisdieren niet.
Het zou weleens kunnen dat het koopgedrag van menig lezer reeds tijdens het lezen verandert. Want - en dat zijn de twee boodschappen van dit boek - niet alleen kunnen we hiermee schrijnend en massaal dierenleed voorkomen, het blijkt wetenschappelijk bewezen dat het vermijden van dierlijke producten meer milieuvoordelen oplevert dan alles wat je verder nog voor de planeet zou kunnen doen.
De auteur eindigt haar boek optimistisch: de geschiedenisboeken en het internet staan vol met voorbeelden van zaken die we eerder voor elkaar gekregen hebben. Op de meeste plekken in de wereld werd honger uitgebannen, werden slavernij en heksenverbranding afgeschaft. Homoseksualiteit was dertig jaar geleden nog verboden in Nederland, maar wordt vandaag door de overgrote meerderheid geaccepteerd. Zouden we er dan όόk niet in slagen om de omslag te maken naar een plantaardige toekomst?
Ook wanneer dit boek opzij lag, liet het me niet los. En ik deed mijn eigen kleine - zij het niet-wetenschappelijke - onderzoek tijdens het winkelen. Veel van de plantaardige producten die van Voorst in haar boek opsomt, zijn duurder dan de dierlijke variant – en het was vér zoeken naar een alternatief voor kaas.
Ik vermoed dat het voorlopig vooral de hippe of de in grote steden wonende consument met een aardig inkomen zal zijn die het zuivere veganisme in de praktijk zal kunnen brengen. Echter, elke verandering komt van onderuit. Als we ons allemaal willen scharen achter de idee van rechtsfilosoof Jeremy Bentham (1748-1832), die vond dat niet de vraag of dieren kunnen denken van belang is, maar wél de vraag of ze kunnen lijden, dan kunnen we niet anders dan ons ‘stemgedrag’ veranderen. Want lijden doen ze, dat is wel duidelijk…
Meer van Sophia De Wolf
