18 augustus 2020
De levens van Johnny de Droog
De auteur Erik Schaap (°1961, Nederland) studeerde journalistiek in Utrecht en politicologie in Amsterdam. Hij publiceerde in De Tijd en Vrij Nederland en schreef meerdere historische boeken over de Tweede Wereldoorlog.
Vele malen viel hierbij de naam van de opvallende Nederlandse oorlogsfiguur Johnny de Droog. Schaap ontrafelde het leven van de Droog en kon nog met een paar 90-plussers praten die hem bij leven hadden gekend. Het boek ‘De levens van Johnny de Droog’ is hiervan het resultaat.
Schaap houdt zich strak aan de tijdlijn tussen de geboorte van de Droog en diens overlijden. Uit dat verhaal komt hij naar voor als een geraffineerde opportunist die enkel aan zijn eigen gewin dacht.
Schaap houdt zich strak aan de tijdlijn tussen de geboorte van de Droog en diens overlijden. Uit dat verhaal komt hij naar voor als een geraffineerde opportunist die enkel aan zijn eigen gewin dacht.
Deze controversiële figuur is op 15 augustus 1983 geboren in een armzalige buurt van Haarlem als Johannes de Droog. Om de paar jaar verhuisde het gezin en in 1906 komt hij in Amsterdam terecht. Hij wordt even landbouwer in het dorpje Heteren, op drie uur lopen van Arnhem. Maar binnen het half jaar keert hij terug naar Amsterdam en vindt hij werk in de horeca.
In het voorjaar van 1912 meldt hij zich als vrijwilliger bij de Koloniale Reserve - een verblijf in het verre Nederlandse wingewest leek hem wel wat. Hij huwt en na zes jaar verlaat hij het leger om bij verschillende rubberfirma’s goed geld te gaan verdienen. In 1929 vraagt zijn vrouw de echtscheiding aan nadat ze al jaren in de steek was gelaten. Hij verblijft ondertussen reeds zeven jaar in Amsterdam, waar hij eerst werkt als chauffeur, en na een tijdje een auto koopt en voor zichzelf begint.
In het voorjaar van 1912 meldt hij zich als vrijwilliger bij de Koloniale Reserve - een verblijf in het verre Nederlandse wingewest leek hem wel wat. Hij huwt en na zes jaar verlaat hij het leger om bij verschillende rubberfirma’s goed geld te gaan verdienen. In 1929 vraagt zijn vrouw de echtscheiding aan nadat ze al jaren in de steek was gelaten. Hij verblijft ondertussen reeds zeven jaar in Amsterdam, waar hij eerst werkt als chauffeur, en na een tijdje een auto koopt en voor zichzelf begint.
Vanaf dan zal hij zijn ‘Indische’ voornaam Johnny blijven gebruiken. In Java ligt ook de basis van een het ingebeelde, met verzinsels gevulde leven dat hij voorwendt. Zo zou hij bij het Vreemdelingenlegioen in Afrika hebben gewerkt en tussen 1936 -1939 in Spanje tegen de fascisten van Franco hebben gevochten. Ook Moskou en Noorwegen komen in zijn verhalen voor.
de Droog klampt zich vast aan het linkse gedachtegoed dat hij van bij zijn geboorte had meegekregen. Uiteindelijk strijkt hij in Arnhem neer, waar hij een fietsenstalling uitbaat. Bij de mobilisatie in 1939 meldt hij zich, maar hij wordt te oud bevonden. Op dat ogenblik vindt hij dat de NSB bestaat uit landverraders en de Duitse bruinhemden deugen al evenmin.
de Droog klampt zich vast aan het linkse gedachtegoed dat hij van bij zijn geboorte had meegekregen. Uiteindelijk strijkt hij in Arnhem neer, waar hij een fietsenstalling uitbaat. Bij de mobilisatie in 1939 meldt hij zich, maar hij wordt te oud bevonden. Op dat ogenblik vindt hij dat de NSB bestaat uit landverraders en de Duitse bruinhemden deugen al evenmin.
Wanneer in 1940 de oorlog uitbreekt, is hij aan zijn vierde huwelijk toe en woonde hij al op meer dan 25 adressen. In de zomer van 1940 draagt hij opvallend een wapen en richt een zogenaamde wandelclub op, als dekmantel voor een verzetsgroep. Met zijn militaire ervaring en de kelders onder zijn fietsenstalling wordt hij het hoofd van het gezelschap. Met zijn knokploeg zoekt hij de confrontatie op met Mussert-aanhangers, zelfs de Wehrmacht wordt belaagd.
In juli 1941 is hij bekend bij de Duitse Sicherheitsdienst en wordt er een aanhoudingsmandaat tegen hem uitgeschreven dat hij later nog dikwijls zal gebruiken. Omdat hij net op reis is, kan hij onderduiken. Maar tijdens het najaar van 1941 krijgt de SD hem alsnog te pakken.
Angst voor de doodstraf doet hem voor collaboratie kiezen. Hij maakt de overstap van het verzet naar de bezetter. In zijn dubbelrol zal hij keer op keer verzetsmannen verraden. Geldgewin komt voorop te staan: hij krijgt 150 gulden per week van de Duitsers en iedere verklikking brengt hem duizenden guldens op. Zijn pet werd een hoed.
In juli 1941 is hij bekend bij de Duitse Sicherheitsdienst en wordt er een aanhoudingsmandaat tegen hem uitgeschreven dat hij later nog dikwijls zal gebruiken. Omdat hij net op reis is, kan hij onderduiken. Maar tijdens het najaar van 1941 krijgt de SD hem alsnog te pakken.
Angst voor de doodstraf doet hem voor collaboratie kiezen. Hij maakt de overstap van het verzet naar de bezetter. In zijn dubbelrol zal hij keer op keer verzetsmannen verraden. Geldgewin komt voorop te staan: hij krijgt 150 gulden per week van de Duitsers en iedere verklikking brengt hem duizenden guldens op. Zijn pet werd een hoed.
Vanaf nu volgt Schaap nauwkeurig de verdere acties van de verrader. de Droog doet zich voor als een kopstuk van de ondergrondse, maar in werkelijkheid werkt hij voor de Duitse bezetter – de Sicherheitsdienst.
Hij rijgt de ene leugen na de andere aan elkaar. Veel vrouwen vallen voor zijn charmes en mannen hangen aan zijn lippen. Van de minstens driehonderd mensen die hij verraadt, overleefde een kwart de oorlog niet. Ze stierven in een kamp, voor een vuurpeloton of na marteling. Aan de hardhandige ondervragingen deed hij met overtuiging mee. Overal in het land maakt hij slachtoffers. Telkens als hij een groep weerstanders in kaart had gebracht, regende het razzia’s en arrestaties. Meerdere keren schoot hij zélf de arrestant van dichtbij in de rug.
Het verzet heeft meerdere keren geprobeerd om hem uit de weg te ruimen. Alle aanslagen mislukten echter. Omdat hij voor zijn leven vreesde, werkte de Droog daarna in groepsverband. Op 19 februari gebeurt dan het onwaarschijnlijke: de Droog is alleen en er klinkt een schot. Rappard, zijn kompaan, vindt hem. Hij heeft een kogelinslag bij de neus. De kogel is afkomstig van zijn eigen revolver.
Was het een ongeluk, moord of zelfmoord? Schaap zet alle mogelijkheden op een rij en onderzoekt de hypotheses maar komt niet tot een oplossing.
Was het een ongeluk, moord of zelfmoord? Schaap zet alle mogelijkheden op een rij en onderzoekt de hypotheses maar komt niet tot een oplossing.
Met deze uitgave schrijft Erik Schaap een zeer volledig overzicht van de Droogs leven. Het is het pijnlijke verhaal van het afgelegde pad van verzetsman tot verrader. De auteur werkt strikt chronologisch waardoor de veranderingen die zich in de houding van de Droog voltrekken, duidelijk tot uiting komen. Een evolutie van politiek opportunist tot een verrader zonder geweten.
De hoofdfiguur komt tevoorschijn als een man zonder gevoelens, zonder vrienden en met opeenvolgende mislukte huwelijken. Eigen gewin staat altijd voorop en hij zoekt verbeten naar erkenning in zijn omgeving.
Achteraan het boek is een uitgebreid ‘Namenregister’ opgenomen die verder opzoekwerk mogelijk maakt.
Meer van Paul Van Aelst
De hoofdfiguur komt tevoorschijn als een man zonder gevoelens, zonder vrienden en met opeenvolgende mislukte huwelijken. Eigen gewin staat altijd voorop en hij zoekt verbeten naar erkenning in zijn omgeving.
Achteraan het boek is een uitgebreid ‘Namenregister’ opgenomen die verder opzoekwerk mogelijk maakt.
