Het manuscript was al onderweg naar de drukker toen de coronapandemie in alle hevigheid losbarstte. In de Verenigde Staten was New York zowat het epicentrum. De stad is ook de thuishaven van journalist Björn Soenens, die sinds enige jaren de VS-correspondent van de VRT is. In zowat 500 pagina’s tekent Soenens tientallen verhalen op van gewone en ongewone Amerikanen en brengt hij het relaas van een land in verval.

Dat verval manifesteert zich op alle terreinen. Van de buitensporige vastgoedprijzen in Manhattan en San Francisco, het drugsprobleem, wapenfanatisme, morbide obesitas, over structureel racisme en discriminatie, waanzinnig hoge studieleningen tot de dagelijkse realiteit van het hoofd boven water proberen te houden.

Het is het land van Night Court in Manhattan, waar dagelijks tussen half zes ’s avonds en een uur ’s nachts een zeventigtal zaken worden behandeld, van drugsdelicten tot zwartrijden op de metro. Het land ook van industriële vervuiling op misdadig niveau. En ook van een mobiele kliniek die gedurende twee dagen ergens in Tennessee gratis toegankelijk is voor onverzekerde of slecht verzekerde patiënten. De toestanden die daar worden beschreven, doen aan een ontwikkelingsland denken, niet aan de Verenigde Staten.

Wie het vandaag over Amerika heeft, heeft het onvermijdelijk over Trump. Dat doet Soenens ook, maar dit is zeker geen boek over Trump. Of tegen Trump. Soenens schrijft op een bepaald moment: “Het is mijn taak om de dingen accuraat en helder te benoemen. Je kan als journalist niet op het midden van de weg rijden. Objectiviteit is niet: zeggen dat de mediagebruiker zijn eigen conclusies kan trekken. De kern van mijn taak als verslaggever is: de waarheid te vertellen. Of toch de beste versie ervan.”

Het verhaal is dat van een diep verdeeld land. Verdeeld tussen Noord en Zuid, tussen Democraten en Republikeinen. Als één iets pijnlijk duidelijk wordt na het lezen van dit boek, is dat een herverkiezing van Trump eerder waarschijnlijk dan uitzonderlijk wordt. Daar zal zelfs corona niets aan kunnen veranderen. Want het alternatief is geen haar beter. Sinds Reagan hebben opeenvolgende presidenten, ook Obama, rechtstreeks of onrechtstreeks bijgedragen tot het finaal ten gronde richten van de American Dream. Trump is – helaas – het logische gevolg hiervan.

De Lengte van een Oceaan is even veelzijdig als de Verenigde Staten zelf, dat het tweede thuisland van de auteur is geworden. Soenens beschrijft met veel liefde zijn buurt in Brooklyn maar verliest nooit de connectie met dat ‘andere’ thuis, 5.800 kilometer verder, een lengte van een oceaan verwijderd. Net zoals in een ander, prachtig boek dat ik onlangs las – 1942. Het jaar van de stilte van Herman Van Goethem – sluipt het persoonlijke verhaal in het journalistiek relaas binnen. Door die symbiose leest het boek soms meer als een roman. En aan het slot heb je dan niet alleen tal van personages leren kennen, maar ook de mens Björn Soenens.

Amerika is echter ook het land van onbeschrijfelijke schoonheid. Amerika, dat is Ruth Bader Ginsburg, Dolly Parton, Jimmy Carter, Andy Warhol, Paul Krugman, Robert Kennedy, Georgia O’Keeffe en Martin Luther King. Het land van veerkracht en optimisme. Het land van de componist John Adams, die evenwel niet in dit aangrijpend boek voorkomt. Bij de lectuur van dit boek heb ik een paar keer aan Adams moeten denken. In 2017 ging zijn opera Girls of the Golden West in première. Een western; maar dan mijlenver verwijderd van het geromantiseerd beeld dat we er in de twintigste eeuw lange tijd van hadden - het is eerder een allegorie van het hedendaagse, multidiverse Amerika.
In Adams’ opera gaat het om goudzoekers die geconfronteerd worden met armoede, geweld, verveling en eenzaamheid, wat uiteindelijk leidt naar moord en executie. Helemaal aan het slot richt een van de personages zich tot de weidse vlakte alsof er niets gebeurd is: “The river and these majestic, old mountains looking lovelier than ever, while, like an immense concave of pure sapphire, without spot or speck, the wonderful and never-enough-to-be-talked-about sky of California drops down upon the whole its fathomless splendor.”

Zo is het maar net, Amerika.