28 november 2018
De waarde van alles
Hoewel de uitgever zich sterk maakt dat deze these van Mariana Mazzucato, directeur van het Institute for Innovation & Public Purpose, geschikt is voor een minder in de economische basisbegrippen geschoolde lezer, moet ik toch dit tegenspreken: zonder enige onderbouwde noties in de materie die in dit boek gehanteerd wordt, kom je er niet uit. Je kan je dus best eerst wat voorbereiden vooraleer je dit boek begint te lezen, en dan wordt het vrij interessant.
Mazzucato kaart hier vooral – naar haar inzicht – een historisch gegroeid en fundamenteel misverstand aan dat leeft binnen het globaal economisch en politiek denken en handelen. Het concept dat landen gebruiken om hun welvaart en economische waarde te meten, is volgens haar namelijk fout. Economen en politici gaan voortdurend met mekaar in de clinch om uit te maken met hoeveel geldelijke middelen de mondiale, regionale of lokale economie is gegroeid op basis van het zogenoemde bruto nationaal product (BNP): de maat die de som vaststelt die binnen een bepaalde periode, in een welomschreven geografisch gebied, werd geproduceerd. Dat dit als universele maatstaf wordt gebruikt om waarde en welvaart te meten, vindt deze econome totaal achterhaald.
Via een reeks voorbeelden uit de economische literatuur en geschiedenis toont de schrijfster aan dat het begrip groei en de daarachter liggende gedachte van creatie van waarde, een hoogst volatiel begrip is. Volgens haar werd de waarde van alles door de tijden heen verkeerd berekend omdat het meestal de weerspiegeling betrof van wie op dat moment de economische en politieke macht in handen had. Zo was van vroeg in de middeleeuwen tot aan de eerste industriële revolutie het bezit van grond de maatstaf. Met de industrialisatie kreeg de factor productieve arbeid meer gewicht op de welvaartsschaal, en tevens het bruto nationaal product, terwijl vandaag de financiële sector - waar met synthetische bankproducten wordt gespeculeerd, los van enige onderliggende tastbare activiteit - ontsnapt aan de deelname bij het opstellen van de welvaartsbalansen (hoewel ze er hoe dan ook deel van uitmaakt).
In haar boek geeft ze een lange opsomming van modellen die het concept ‘waarde’ op zijn kop zetten. Daar waar vroeger de prijs voor een product nog vooráf bepaald werd op basis van de input van land, arbeid en kapitaal, wordt nu de prijs bepaald op basis van de waarde die de consument bereid is er aan toe te kennen.
Zo zijn we gul in het redden van mensenlevens en zijn we bereid via de sociale zekerheid de ontwikkeling van zeldzame medicijnen te betalen, waardoor we toestaan dat een kleine groep kapitaalverschaffers die geïnvesteerd hebben in de farmaceutische industrie, forse winsten opstrijken die echter niét mee worden verrekend in de statistieken die de collectieve waarde bepalen.
En zo belanden we bij de kern van haar betoog. Daarin stelt Mazzucato zich de vraag waarom de publieke sector volgens economen helemaal geen waarde zou creëren en dus niet wordt opgenomen in de balansen bij het vaststellen van het bruto nationaal product.
Deze zwakke schakel in het systeem geeft volgens de econome een totaal verwrongen beeld over het inschatten van de inkomens- en vermogensverdeling en heeft zodoende een nefaste impact op beleidsbeslissingen wereldwijd. Want zo wordt de waarde van alles omwille van onrealistische en structurele denkfouten foutief vastgesteld.
De auteur pleit er in deze publicatie voor om tussen alle actoren een dialoog op te starten waarbij aan iedereen zijn deel in de gecreëerde waarde wordt toegemeten om het systeem concreet en efficiënter bij te sturen.
Zo kan de waarde van alles waarheidsgetrouw worden aangeboden en kunnen overheden samen met economen zinvolle initiatieven nemen die onze welvaart in de toekomst ten goede zullen komen.
Zo kan de waarde van alles waarheidsgetrouw worden aangeboden en kunnen overheden samen met economen zinvolle initiatieven nemen die onze welvaart in de toekomst ten goede zullen komen.
Dat dit enkel kan slagen als de academische economen bereid zijn hun traditioneel denken wat bij te sturen, beseft deze econome best. Ze kreeg met deze publicatie alvast enkele gerenommeerde medestanders op haar hand die bereid blijken over haar eigenzinnige invalshoek na te denken. En dit … moet de moedige lezer van dit boek ook maar doen...
Meer van Leo De Ley
