Hij heeft het in dit essay over identiteit en bekijkt die kwestie vanuit de positie van een migrant. In eerste instantie onderzoekt hij de kwestie vanuit zijn eigen unieke positie. Hij pleit ervoor onze identiteit als meerlagig, meervoudig te beschouwen en kant zich tegen de pogingen van sommigen om de identiteit te versmallen tot één achtergrond (nationaliteit, etnie, geloof of ras).

Hij meent dat op die manier vaak fanatici op de voorgrond treden, die andere mensen meesleuren in een ééndimensionaal verhaal waardoor ze groepen mensen tegen elkaar opzetten. En dat kan zelfs uitlopen op moordpartijen. Amin Maalouf denkt daarbij aan de jaren ’90 met de moorddadige burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië en in Rwanda.

Verder onderzoekt hij vooral de relatie tussen identiteit en godsdienst. Hij wijst erop dat een godsdienst een volk kan beïnvloed hebben, maar dat zelden gekeken wordt naar de invloed van nationaliteiten op de evolutie van de godsdienst. Verder reikt zijn blik naar de globalisering en onderzoekt hij in welke mate die gevolgen heeft voor de identiteit van (groepen) mensen. Hij stelt vast dat de globalisering gekomen is uit het Westen (voor sommigen specifiek vanuit de amerikanisering) en dat volkeren daarop verschillend kunnen reageren. Hij onderzoekt deze relatie grondig en stelt vast dat sommige volkeren dat als een bedreiging van hun eigenheid kunnen zien.  “Het lijdt geen twijfel dat de versnelde mondialisering als reactie hierop een extra grote behoefte aan identiteit oproept”, zo schrijft hij. Niet zelden is het de religie die probeert in te spelen op die behoefte aan identiteit, maar Maalouf waarschuwt opnieuw voor een identiteit die slechts één achtergrond (zoals de religie) benadrukt. Ook hier pleit hij voor “een identiteit die wordt gezien als de som van al onze achtergronden”.

Verder in zijn essay benadrukt hij de rol van taal in het identiteitsbesef. Hij spreekt over het belang van een identiteitsbevestigende taal (de moedertaal). Maar naast deze taal is tevens het Engels (voor de communicatie met anderen) van belang en hiernaast pleit hij ervoor een derde taal te gaan beheersen.

Dit essay van de Frans-Libanese schrijver Maalouf is bijzonder rijk aan ideeën. Hij probeert de kwestie van identiteit vanuit verschillende oogpunten te bekijken en te onderzoeken. En hij raakt nog veel meer zaken aan die in deze korte bespreking niet aan bod kunnen komen. Maalouf trakteert ons op een weloverwogen en genuanceerd betoog dat de lezer tot nadenken stemt. Het is duidelijk dat dit betoog in strijd is met alle “eigen volk eerst”-kreten die in bepaalde nationalistische milieus gangbaar zijn. In die zin is zijn essay uit 1998 nog steeds – jammer genoeg misschien – actueel.

Fons Mariën