20 februari 2022
Na de val. Op zoek naar democratie in een veranderende wereld.
Ben Rhodes studeerde politieke wetenschappen aan de Rice University in Houston en creatief schrijven aan de New-York University. Deze beide opleidingen effenden de weg voor hem als speechschrijver van belangrijke Amerikaanse politici.
Nadat hij in 2007 toegetreden was tot het verkiezingsteam van Barack Obama werd hij zijn voornaamste speech schrijver en later ook een belangrijk adviseur als onderdirecteur nationale veiligheid. Over zijn acht jaar in dienst van Barack Obama schreef hij de bestseller “Mijn jaren met Obama. Achter de schermen van het presidentschap”.
De auteur is een overtuigd democraat. Vertrekkende van de vaststelling dat in het afgelopen decennium een mengsel van nationalisme en autoritarisme zich sluipenderwijs meester gemaakt heeft van de mondiale politiek, maakt hij zich grote zorgen over de evolutie van de democratie. De ondermijning van de democratie is duidelijk merkbaar in drie landen die gedurende de Koude Oorlog communistisch waren: Hongarije waar de reactionaire nationalist Viktor Orban een autoritair soort politiek creëert, Rusland waar Vladimir Poetin, gefrustreerd door de vernederingen aan het einde van de Koude Oorlog, een kliek om zich heen heeft verzameld die verankerd is in corruptie en nationalisme, en China waar Xi Jinping een nieuwe wereldorde opbouwt op de zuilen van kapitalisme onder overheidscontrole, nationalisme en totalitaire technologie.
Na de machtsovername door Trump, door de auteur onomwonden omschreven als incompetent en corrupt, voelde die zich niet meer thuis in Amerika. Hij greep elke gelegenheid aan om naar het buitenland te gaan waar hij contact zocht met dissidenten, activisten, oppositieleden, die persoonlijk de afgang van de democratie meemaakten en met de gevolgen ervan geconfronteerd werden.
Hongarije glijdt duidelijk af van een democratische staat naar een autocratie. De vrije pers wordt aan banden gelegd, zoals in Rusland en China. Corruptie is alom tegenwoordig. Politieke tegenstanders worden in Rusland in de gevangenis gegooid, vergiftigd of koelbloedig vermoord, zoals Boris Nemtsov op een boogscheut van het Kremlin.
De anti-democratische tendens breidt zich verder uit: Viktor Orban bakt zoete broodjes met Milorad Dodik, de corrupte president van Bosnië-Herzegowina; Poetin steunt volop de dictator van Wit-Rusland Aleksandr Loekasjenko; China exporteert haar autocratische regime naar andere landen in Azië, Europa en vooral Afrika via investeringen in wat wel eens de Nieuwe Zijderoute genoemd wordt (Belt and Road Initiative).
En Amerika? Staat de democratie er daar zo goed voor? Na de val van de Berlijnse muur en het einde van de Koude Oorlog bereikte Amerika een enorme machtspositie. Maar macht corrumpeert en het verzet tegen onbegrensde macht liet Amerika in de steek. Onder de mom van “Global War on Terror” trok Amerika na de aanslagen van 9/11 ten strijde en viel onder drogredenen verschillende landen aan. De Patriot Act kende de overheid verreikende bevoegdheden toe: mensen mochten worden bespioneerd, immigratie mocht worden ingeperkt, mensen mochten zonder proces gevangen worden gezet, gevangenen mochten worden gemarteld, in het buitenland mochten mensen gedood worden. Geen fraai beeld dus. Daarboven hangt nog steeds de schaduw van Donald Trump. Pulitzerprijswinnaar Thomas Friedman stelde vorige maand nog in een opiniestuk in The New York Times dat een come-back van Trump in het Witte Huis het einde zou betekenen van de democratie in de VS.
Ook België moet niet hoog van de toren blazen. Wij zijn gezakt tot plaats 36 op de democratie-index wat ons de titel van “gebrekkige democratie” oplevert. Beslist geen eretitel.
De auteur heeft de enorme verdienste ons te wijzen op het gevaar van de afkalvende democratie in tal van landen. Overgoten met een alom tegenwoordige nationalistische saus is dit een ernstige bedreiging voor de wereldvrede en de stabiliteit. Nationalisme kan de wereld ontregelen als het wordt gekoppeld aan een oorlogszuchtige kijk op de nationale veiligheid. Dit maken wij nu precies mee met de Russische dreiging aan de Oekraïense grens. Gefrustreerd door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de toetreding van onder meer Polen en de Baltische Staten tot de NATO en uitgaande van de idee dat Oekraïne historisch tot het grote Rusland dient te behoren, zoals dit in de voorbije eeuwen het geval was, wenst Poetin dit land terug te brengen tot zijn invloedssfeer. Daarbij heerst ook de vrees dat democratische tendensen zouden overslaan naar Rusland, dat ze zijn positie in het gedrang zouden brengen en hij rekenschap zou moeten afleggen voor zijn misdaden, zoals het in een democratie hoort.
Ben Rhodes weet waarover hij schrijft. Hij is jarenlang betrokken geweest in het centrum van de macht en heeft zo enorm veel contacten opgebouwd in het buitenland wat hem een bevoorrecht getuige heeft gemaakt van de politieke veranderingen in de laatste twee decennia.
Hij maakt ook duidelijk dat democratie geen verworven recht maar het voorwerp moet zijn van onze dagelijkse zorg.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Hij maakt ook duidelijk dat democratie geen verworven recht maar het voorwerp moet zijn van onze dagelijkse zorg.
Ignace Claessens
