19 december 2022
Toch niet wéér dat vegetarische eten …
De feestdagen komen eraan. Een periode die mensen doet denken aan vrede op aarde. Zoals elk jaar begint rond deze tijd, in vele families, de jaarlijkse strijd over het menu. Iedereen eet groenten. Maar als er geen dood dier bij die groenten zit, is het voor sommige familieleden geen echt eten. De mens zelf is ook een dier, maar als je voorstelt dit jaar je broer in de kookpot te steken, kijkt iedereen vol afgrijzen. Er zit nochtans wel wat vlees aan. Dus om verwarring te vermijden zal ik het hier hebben over niet-menselijke dieren met een bewustzijn, meer specifiek over niet-menselijke dieren die het vermogen hebben om te lijden. De mosterd komt van de 18e-eeuwse filosoof Jeremy Bentham die stelde: 'De vraag is niet, kunnen ze redeneren? Noch, kunnen ze praten? Maar, kunnen ze lijden?'. Deze kwalificatie sluit de meeste ongewervelde dieren uit, aangezien er vandaag geen wetenschappelijk bewijs bestaat dat deze kunnen lijden. De moraalfilosoof James Rachel stelde dat de meeste mensen het erover eens zijn dat het verkeerd is om een dier onnodig pijn te doen, te laten lijden of zelfs te doden. Niettemin consumeren de meeste mensen niet-menselijke dieren, wat bijdraagt aan hopen nodeloos lijden.
_'Ja maar, hoe weten we dat die lijden?'
Stel dat je het hypothetische experiment uitvoert waarbij je een megaschop verkoopt, uit het niets, aan je favoriete huisdier of je partner. Natuurlijk kan je bij jouw partner niet zeker weten dat deze echt lijdt, omdat je geen telepathisch aanvoelende paranormaal begaafde bent. Zelfs al zegt jouw partner iets in de trend van 'Auw, waarom geef je mij uit het niets zo'n megaschop, weet je niet dat dat pijn doet?'. De eventuele of geveinsde pijn die deze voelt, kunnen wij niet zelf voelen. Je partner kan wel beweren dat het niet bepaald aangenaam is, maar misschien is het allemaal maar theater. Toch gaan we ervan uit dat een persoon wel degelijk gevoelens heeft wanneer deze 'auw' zegt, hevig wrijft over de gekwetste plek en je boos aankijkt. Waarom zou dat anders zijn voor niet-menselijke dieren?
Anders dan wij kunnen ze niet taalkundig duidelijk maken dat ze lijden. Kippen gaan bijvoorbeeld niet de straat op met borden om meer kipwaardige leefomstandigheden te eisen. Jouw partner daarentegen kan wel zeggen dat de schop pijn deed en dreigen de koffers te pakken als dit nog een keertje voorkomt. Jouw kat daarentegen kan enkel maar blazen en boos miauwen, de koe in de industriële boerderij horen of zien we zelfs niet.
_Afhankelijkheid en verantwoordelijkheid
Het niet-menselijke dier is vaak afhankelijk van de mens. Die afhankelijkheid maakt duidelijk dat de mens in een machtspositie zit. Verder kunnen baby's, cognitief gehandicapten of mensen met selectief mutisme ook niet verbaal aangeven dat ze lijden. Dit laat andere mensen niet toe hen op te sluiten in kooien of om er worsten van te draaien. Ook al kunnen niet-menselijke dieren niet praten, ze hebben talloze manieren om hun gedachten en emoties uit te drukken.
Als mensen in machtsposities zitten, wordt van hen verwacht om moreel correct te handelen en die macht niet te misbruiken. Leerkrachten mogen geen diensten vragen van studenten voor betere punten, ouders mogen hun kinderen niet de straat op sturen om te bedelen. Met macht komt verantwoordelijkheid en het besef dat daden gevolgen hebben. Daarom is dit een pleidooi voor meer empathie. Empathie door jezelf in de plaats te stellen van anderen.
_Kennis en empathie
De meeste mensen hebben al wel eens een verschrikkelijke documentaire gezien over de toestanden waar onze steaks vandaan komen of video's van PETA in industriële boerderijen. Koeien bereiken volgens een recent rapport van de Schotse regering de meest rendabele slachtleeftijd op twaalf maanden. De oudste koe ooit geregistreerd was 48 jaar en 9 maanden oud, maar gemiddeld wordt een koe, buiten de industriële landbouw, 20 jaar oud. Met een beetje empathisch vermogen neem ik je mee in het volgende gedachte-experiment.
We stellen vast dat de mens gemiddeld 82 jaar oud wordt en we gebruiken 20 als bejaarde leeftijd voor de koe. Ter vergelijking zouden we menselijke baby's direct moeten weghalen van hun moeder na de geboorte, opsluiten in kleine kooitjes zodat ze nooit kunnen spelen, de zon zien of zelfs hun verjaardag niet kunnen vieren! Vervolgens stampen we deze kleine wezentjes vol met eten en proteïneshakes tot ze door hun knietjes zakken. Op de rendabele slachtleeftijd van vier jaar mogen ze in een rijtje aanschuiven waarna we de ene na de andere kleuter een pin door de hersenen schieten om hen humaan te slachten.
We hebben empathie nodig om onze eetgewoontes opnieuw onder de loep te nemen. Emoties zorgen ervoor dat we partij kiezen. Door een zogenaamd neutrale houding aan te nemen, falen we iets te veroordelen. Of om het met de woorden van de Joods-Amerikaanse schrijver Elie Wiesel te stellen: 'We moeten altijd partij kiezen. Neutraliteit helpt de onderdrukker, nooit het slachtoffer. Zwijgen moedigt de kwelgeest aan, nooit de gekwelde. [...] Het tegenovergestelde van liefde is niet haat, maar onverschilligheid.' Juist doordat mensen besef hebben dat andere dieren kunnen lijden, is het onze morele plicht om rekening te houden met hun situatie en lijden. We zouden het niet goedkeuren dat 'mensenbaby's' voor frituursnacks werden gebruikt, maar we staan het toe dat kinderen van andere dieren wel tot dat doel dienen. Zelfs wanneer we weten dat dit tot onnodig veel lijden leidt. Misschien kunnen we dit jaar onze vrede op aarde starten door al geen lijden op ons bord te brengen. Zou dat geen mooi eindejaarsgeschenk zijn?
Meer van Charlotte De Beule