Kwintessens
Geschreven door Mark Saey
  • 723 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

27 januari 2025 Waardeer de levensbeschouwelijke vakken
Een ondoordacht plan
In het Vlaams regeerakkoord en de beleidsnota onderwijs wordt een omslag aangekondigd van twee uur levensbeschouwing naar twee uur interlevensbeschouwelijke dialoog in het officieel onderwijs. Dat wil de regering doen omdat er moeilijkheden zijn met het organiseren van de levensbeschouwelijke vakken (LBV) en, als we kijken naar het cijferboekje, om honderd miljoen per jaar (!) te besparen.
Maar hoe dat moet gebeuren is een raadsel. Deze 'omslag' valt eerst en vooral moeilijk te rijmen met art. 24 van de grondwet, dat de keuze van onderricht in een van de erkende levensbeschouwingen in het officiële onderwijs garandeert. Uit contacten en de besprekingen in de onderwijscommissie blijkt ook dat er geen leerplan, concept van opleiding noch een plan van aanpak bestaat om dit in te voeren.
Hoe langer aan deze intentie wordt vastgehouden hoe meer de regering het lerarentekort vergroot. Wie wou studeren voor leerkracht levensbeschouwing (en zo ook een tweede onderwijsvak opneemt) bedenkt zich. En ondertussen neemt ook de bezorgdheid onder leerkrachten levensbeschouwing alsmaar toe: kan ik straks mijn job nog uitvoeren of zou ik niet beter overstappen naar het vrije net of de privésector?
_Geen goede redenen
Praktische moeilijkheden en besparingen zijn ook maar bedenkelijke redenen voor een fundamentele ingreep in het onderwijs. Overigens zijn er andere oplossingen om directies, die problemen ervaren met het organiseren van de LBV, bij te staan: afstandsonderwijs, een gezamenlijke pool voor vacatures, een gecoördineerde inroostering in een geheel aan scholen, gerichte wervingscampagnes, goedgekeurde lespakketten bij gebrek aan een leerkracht, enz.
_Oude gedachten
Het idee om de LBV te vervangen door wat anders heeft echter een lange geschiedenis. Twintig jaar geleden had het nog wat om het lijf. Toen was levensbeschouwelijk onderricht nog vaak catechese of learning into: van leerlingen goede katholieken, protestanten, moslims, enz. maken. Leerplannen waren onvoldoende aangepast aan moderne principes, lerarenopleidingen lieten veel te wensen over of ontbraken gewoon, er werd weinig over de grenzen van de eigen levensbeschouwing gekeken of samengewerkt aan burgerschap. Er was toen heel wat dat aanleiding gaf om alternatieven te bepleiten. Sommigen waren zelfs bereid om grondwet en decreten te omzeilen of die oneigenlijk te hanteren: kunnen we het recht op vrijstelling niet invullen met een neutrale cursus of zullen we de LBV buiten het lesrooster aanbieden?
_Nieuwe realiteit
Maar vandaag gaat die kritiek niet meer op. In de laatste pakweg vijftien jaar hebben de LBV een grote vooruitgang doorgemaakt. Er zijn nu heel wat degelijke opleidingen. Leerplannen van LBV zijn bij decreet expliciet en controleerbaar in overeenstemming met mensen- en kinderrechten en kunnen niet ingaan tegen de leerdoelen van de andere (niet levensbeschouwelijke) vakken. Jaarlijks leggen de vakken een werkingsrapport voor aan het Vlaams parlement. Vandaag geldt voor rooms-katholieke godsdienst dat de leerlingen die het volgen geen christenen of katholieken moeten zijn of het zouden moeten worden. Met het nieuwe leerplan NCZ (Niet-Confessionele Zedenleer) krijgt de levensbeschouwelijke ontwikkeling vanuit het vrijzinnig humanisme vorm via competentiegerichte procesdoelen, waardoor het vrijzinnig humanist zijn of worden geen vereiste is. En over het nieuwe leerplan en de leermiddelen islam is ook prof. Leni Franken (Knack 12/03/2024) zeer tevreden.
Met andere woorden, de LBV zijn vandaag open vakken die de mensenrechten respecteren en die verantwoording afleggen over hun werking. Leerlingen worden niet langer eenzijdig onderricht, maar leren van geëngageerde en onderlegde leerkrachten wat het hebben en beleven van een levensbeschouwing kan betekenen. In tijden van doorgeslagen individualisme en postmoderne verwarring kan dit de persoonlijke ontwikkeling en de samenleving enkel maar ten goede komen.
Vandaag bevatten de leerplannen ook onderdelen waarin over interne diversiteit en andere levensbeschouwingen wordt geleerd. In ieder leerjaar werken de LBV al jaren 10% van de uren samen aan interlevensbeschouwelijke competenties. Sinds twee schooljaren wordt door de LBV en het GO! ook werk gemaakt van een echte interlevensbeschouwelijke dialoog in de derde graad van het secundair onderwijs. Daarmee ontwikkelen ze een oefenruimte voor burgerschapscompetenties. Steunend op kennis van hun LBV en georganiseerd door hun leerkrachten van verschillende gezindte gaan de leerlingen, voor 50% van de lesuren levensbeschouwing, met elkaar in dialoog over democratie, identiteit, diversiteit, rechtvaardigheid en duurzaamheid. Ook in het stedelijk onderwijs van Antwerpen werken de LBV al een tijd actief mee aan het realiseren van de burgerschapscompetenties binnen een hele schoolbenadering.
_Een baken van hoop
Op een zoveelste achterhaald pleidooi om de LBV in te ruilen voor een algemeen vak, antwoordt iemand op Facebook: 'Daar geloof ik niet in. Vanuit een eigen identiteit in een trage dialoog treden met diverse zingevingen, samen ontdekken wat universeel menselijk is en wat dit kan betekenen in de macrowereld van (geo)politiek en wereldeconomie, daarin wil ik wel geloven.'
Om dat doel te bereiken zijn er wel nog wat aanpassingen in de opleidingen nodig en kan er in het veld ook best worden ingezet op meer samenwerking met andere vakken – wat al wordt aangemoedigd in enkele documenten van de LBV. Maar het mag wel duidelijk zijn dat de kritiek van weleer voorbijgestreefd is en we in Vlaanderen met de LBV nu een baken van hoop hebben dat niet verloren mag gaan. Wil u daar mee voor helpen zorgen dan kan u hier de petitie ondertekenen.
Kwintessens
Mark Saey, voor de Werkgroep Waardeer de Levensbeschouwelijke Vakken, een groep van leerkrachten LBV, lectoren, leden van leerplancommissies en vertegenwoordigende organen
_Mark Saey -
Meer van Mark Saey

_Recent nieuws

Bekijk alle nieuwe berichten

_Populair nieuws

Bekijk meer populair nieuws