4 december 2025
Geloof als ziekte bestreden
Altijd goed als tegen het heilige huis van het geloof wordt aangeschopt en zeker als dat met een vlotte pen gebeurt.
Chris van de Ven, kenner van het werk van Multatuli, publiceerde recent een boek met als titel Godsdolheid. In 100 stappen genezen van je religie. Hij presenteert zijn boek als een kuur. In 100 recepten, die hij epistels noemt, wil hij de lezer genezen van religie, die hij ziet als een aandoening – daarvan getuigt al de titel. Het gaat om een syndroom, dat wordt 'gekenmerkt door het zich inbeelden van niet bestaande gebeurtenissen en fenomenen. De patiënten vertrouwen op ongedefinieerde krachten, nemen kolderieke oorzaak-gevolgrelaties serieus (bidden), accepteren en voelen tevredenheid over domme antwoorden op moeilijke vragen en ervaren "iets” buiten zichzelf waar ze naar moeten luisteren (vaak van boven).’
_Rooms voorbeeld
Hoewel andere christenen zeker ook een boodschap aan Van de Vens ontmaskeringen hebben, denkt hij in de eerste plaats aan het katholicisme: dat zal Vlaamse vrijgeestverwanten aanspreken. Dat beschouwt hij als de zwakste schakel in het keten van het christendom. Hij begint dan ook met de kolderieke zegening van automobielen, die ten overvloede nog beschermd worden door een magnetische scapulier van Sint Christoffel op het dashboard. De ceremonie van de priester die met een kwast wijwater over stapvoets passerende auto’s stortte, was vroeger wijdverbreid. Nu is zij lang niet zo populair meer, maar het aantal verkeersdoden is in Nederland met maar liefst 85% gedaald, niet door de wijding, maar dankzij menselijk ingrijpen. 'Auto’s zegenen én Christoffel of verkeersmaatregelen nemen? Het is het een of het ander? Als atheïst weet ik het wel.’ Deze 'betweterigheid’ sluit ieder epistel af. Daaronder staan als een soort bijsluiter drie gezichtjes, mild, hevig en extreem, waarvan er twee worden doorgekruist; de opengelaten tronie geeft de verwachte mate van irritatie aan.
_Enkele recepten
Als extreem ergerniswekkend geldt Epistel 5 'Religie is geestelijke zelfmoord’ met als diagnose: 'Gelovigen geloven tegen beter weten in’.
Waarom wil die oneindig goede en almachtige god met alle geweld aanbeden en vereerd worden? Waarom mag je geen andere goden aanbidden als die toch niet bestaan? (Epistel 10; irritatiegraad extreem). Als mild recept geldt het afgeven op het argument dat de natuur zo wonderschoon is: daar moet god wel achter zitten. In feite is alles 'natuurlijk’ vol geweld in de strijd om het bestaan.
Waarom wil die oneindig goede en almachtige god met alle geweld aanbeden en vereerd worden? Waarom mag je geen andere goden aanbidden als die toch niet bestaan? (Epistel 10; irritatiegraad extreem). Als mild recept geldt het afgeven op het argument dat de natuur zo wonderschoon is: daar moet god wel achter zitten. In feite is alles 'natuurlijk’ vol geweld in de strijd om het bestaan.
De zogenaamde heilige boeken zijn grabbeltonnen, waaruit ieder naar zijn behoefte kan bedienen. Niet alleen het Oude Testament roept op tot geweld, zelfs tot volkenmoord, maar ook het zachtaardig geachte Nieuwe laat Jezus verdeeldheid zaaien. In Mattëus 10:34 brengt-ie het zwaard (dat-ie bij dezelfde evangelist in 26:51-52 in de schede laat steken). 'Op de bijbel en elk ander religieus boekwerk zou met grote letters moeten staat: "kan de gezondheid ernstig schade toebrengen”.’ (Epistel 28)
In de brochure van De Vrije Gedachte sinds 1856 getiteld 'Houd het geloof erbuiten’ wordt onder de Nederlandse bevoorrechting van religie gewezen op de vrijstelling van Onroerend-Zaak-Belasting (OZB). Van de Ven noemt nog andere onverdiende belastingvoordelen (Epistel 30). Is het echt waar dat de Belgische overheid de lonen van geestelijken van de erkende erediensten voor haar rekening neemt?
Voor mij nieuw was het octopisme. Dat is het streven om naar een wereld te streven die een acht (octo) verdient, geen tien, want een beetje lijden houdt scherp. Daarom is de hemel met zijn eeuwige, volmaakte geluk de ergste hel.
Epistel 52 bestaat uit maar een zin: 'Nergens is god meer afwezig dan bij de begrafenis van een kind … of het moet Auschwitz geweest zijn.’ Dit is het argument van Ivan Karamazov in Dostojevski’s De gebroeders Karamazov (1880): als er een god bestond, zouden onschuldige kinderen niet moeten lijden.
De echte atheïst moet niets hebben van het agnosticisme (niet willen uitsluiten dat er een god is; Epistel 97) en het zogeheten 'ietsisme’: er moet toch wel iets zijn, niet?
Terecht is Van de Ven verbijsterd dat vrouwen de trouwste aanhangers van religies zijn, terwijl die allemaal hen 'achterlijk en slaafs’ willen houden (Epistel 58).
De schrijver is niet wars van een beetje schelden. De bedrijvers van jongensbesnijdenis (Epistel 68) noemt hij 'eikelschillers’.
'Joods-christelijke waarden’? Kom nou. ‘Het zijn de op de joods-christelijke achterlijke waanzin veroverde beginselen’. (Epistel 74)
_Multatuli
Regelmatig wordt Multatuli aangehaald. Van de Ven, werkend lid van het Multatuligenootschap, heeft diverse boeken aan hem gewijd. Het afsluitende Epistel 100 is een gedicht dat doet denken aan Multatuli’s 'Het gebed van den Onwetende’ (1861), met onder andere deze strofe:
'Ik zie niet in waartoe een God ons dient, in ’t scheiden
Van ’t booze en ’t goede. Integendeel! Wie ’t goede doet
Opdat een God hem loonen zou, maakt juist daardoor
Het goede tot iets kwaads, tot handel. En wie boosheid vliedt
Uit vrees voor de ongenade van dien God is … laf!’
Van ’t booze en ’t goede. Integendeel! Wie ’t goede doet
Opdat een God hem loonen zou, maakt juist daardoor
Het goede tot iets kwaads, tot handel. En wie boosheid vliedt
Uit vrees voor de ongenade van dien God is … laf!’
Hadden we maar fondsen om dit boek van Chris van de Ven, zoals de bijbel, koran of het Boek van Mormon, gratis uit te delen. Maar die gelden hebben we niet en trouwens ook niet de animo tot 'ontkeren’. We vertrouwen er immers op dat mensen die hun verstand gebruiken, zich ontdoen van ieder geloof. Als handzaam, en vooral leesbaar compendium van argumenten tegen religie bevestigt Godsdolheid hen in het ongeloof en misschien trekt het een enkele agnost over de streep.
_Literatuur
Chris van de Ven, Godsdolheid. In 100 stappen genezen van je religie (Noordboek, 2025)