10 november 2021
Brown Sugar: mag het een klontje méér zijn?
‘Le poète a dit la vérité, il doit être exécuté. Ma chanson a dit la vérité, vous allez m'exécuter’. (Guy Béart)
Tijdens hun lopende tournee door Amerika, hebben The Rolling Stones onder druk beslist hun hit 'Brown Sugar’ voorlopig niet meer te brengen. De tekst zou racistisch zijn, vooral tegenover zwarte vrouwen, ja, pedofilie, verkrachting en slavernij verheerlijken. Vreemd toch dat 'men’ daar nu pas achter komt. Maar ja, de Stones vallen ondertussen in de categorie 'oud + blank + man’ en die worden niet verondersteld te zingen over zwarte vrouwen, al zeker niet als er ook seks mee gemoeid is!
Zoek het net maar af: nergens vind je de precieze reden waarom 'Brown Sugar’ in de ban is geslagen. Veel verder dan 'unease’ (ongemak) komt de BBC bijvoorbeeld niet. Websites links en rechts ventileren zo elk hun mening: racisme, vrouwenhaat, seksisme … Kies maar uit, allemaal meninkjes. Evenmin kom je te weten wie eiste dat het nummer zou worden geschrapt. Keith Richards liet iets vallen over 'the sisters’, een nogal algemene verwijzing naar vrouwen.
Dit gebeurt niet toevallig in Amerika, waar seks tussen blank en zwart een enorm probleem vormt en met 'interracial sex’ wordt aangeduid. Amerika, waar The Rolling Stones in 1967 al werden gecensureerd, toen ze in de Ed Sullivan Show van 15 januari hun nieuwste single 'Let’s Spend the Night Together’ wilden brengen. Ze konden kiezen: of de uitgang, of de zin 'Let’s Spend the Night Together’ schrappen. De groep opteerde voor het zedige 'some time together’. Heel wat radiostations weigerden het nummer uit te zenden en draaiden het plaatje om, zodat het romantische 'Ruby Tuesday’ de hit werd.
De anonimiteit en de onzichtbaarheid van de eisende partij alleen al, spreekt boekdelen over het de tactiek die telkens opnieuw wordt gebruikt. Daarom wil ik me hier rechtstreeks richten tot alle anonymi die 'Brown Sungar’ van het toneel willen zien verdwijnen.
_Wie is de tegenstander?
Beste Censor
Het eerste probleem is zo’n beetje dat u weet wie The Rolling Stones en hun fans zijn en waar ze voor staan, maar het omgekeerde niet. Ik weet niet wie u bent, u behoort niet tot een duidelijke groep, u maakt zich niet met naam en toenaam bekend, u leeft integendeel verscholen in de digitale media. Plots wordt vernomen dat de inhoud van 'Brown Sugar’ niet door de beugel zou kunnen, een halve eeuw na datum. Niemand ontving een ondertekend communiqué, niemand eiste verantwoordelijkheid op. 'De zwarte vrouw’ en 'de slavernij’ zouden fout of niet respectvol worden voorgesteld, daarmee moeten we het doen. The Rolling Stones als vrouwonvriendelijke racisten, zoiets.
Vanwege al die vaagheid, moet ik wel vragen wie u bent, welke waarden u aankleeft en derhalve op welk waardestelsel u zich beroept. Aangezien u mij ethisch tot de orde roept, moet ik in staat zijn bij u hetzelfde te doen. Misschien luistert u wel naar liedjes waarvan de teksten mij en mijn geestesgenoten niet zinnen en is het tijd dat wij aan de alarmbel trekken. Als ongelovige heb ik niet zo veel op met Christian Rock, noch met de onvoorwaardelijke hallelujahs in het gospelgenre. Dien ik dan ook een eis tot schrapping in?
Het eerste probleem is zo’n beetje dat u weet wie The Rolling Stones en hun fans zijn en waar ze voor staan, maar het omgekeerde niet. Ik weet niet wie u bent, u behoort niet tot een duidelijke groep, u maakt zich niet met naam en toenaam bekend, u leeft integendeel verscholen in de digitale media. Plots wordt vernomen dat de inhoud van 'Brown Sugar’ niet door de beugel zou kunnen, een halve eeuw na datum. Niemand ontving een ondertekend communiqué, niemand eiste verantwoordelijkheid op. 'De zwarte vrouw’ en 'de slavernij’ zouden fout of niet respectvol worden voorgesteld, daarmee moeten we het doen. The Rolling Stones als vrouwonvriendelijke racisten, zoiets.
Vanwege al die vaagheid, moet ik wel vragen wie u bent, welke waarden u aankleeft en derhalve op welk waardestelsel u zich beroept. Aangezien u mij ethisch tot de orde roept, moet ik in staat zijn bij u hetzelfde te doen. Misschien luistert u wel naar liedjes waarvan de teksten mij en mijn geestesgenoten niet zinnen en is het tijd dat wij aan de alarmbel trekken. Als ongelovige heb ik niet zo veel op met Christian Rock, noch met de onvoorwaardelijke hallelujahs in het gospelgenre. Dien ik dan ook een eis tot schrapping in?
_De zondaar en de heilige
Ik zou dit alles willen weten. Niet om u van de weeromstuit te veroordelen, maar om te vragen of u altijd en overal handelt volgens uw waardestelsel, dan wel of u daar misschien al eens van afwijkt, 'zondigt’ zeg maar. ‘Nooit!’, lijkt me hoogst onwaarschijnlijk. Iedereen beseft het: nu en dan handelen wij buiten, naast en tégen ons waardestelsel.
Juist daarom hebben we ons een waardestelsel eigen gemaakt. Om ons telkens opnieuw te herinneren aan onze uitgangspunten en criteria, gewoon omdat elke mens, u én ik, al eens in de verleiding komt om de vaste regel over te slaan, om onze 'goesting’ de vrije teugel te laten, om de plechtige belofte te vergeten …
Hoe dat komt?
Ten eerste, omdat de waarden die wij aanhangen zonder tegenpool hun relevantie verliezen. Geen heilige zonder zondaar. In een wereld van perfecte engelen, kent men de zuiverheid niet bij gebrek aan een vergelijkingspunt.
Ten tweede, omdat beide polen menselijke keuzes zijn.
Sommigen onder ons komen op voor meer gelijkheid, bijvoorbeeld voor de Afro-Amerikaanse vrouw van 'Brown Sugar’. Lang niet iedereen echter heeft een boodschap aan gelijkheid of mensenrechten in het algemeen, zoals alleen al blijkt uit het journaal. Sommigen onder ons nemen ongelijkheid als uitgangspunt. Opkomen voor mensenrechten of ze bestrijden: beide zijn menselijke keuzes en geen goddelijke geboden.
Tegenpolen vertonen echter de neiging om elkaar te neutraliseren of uit te schakelen. Tegenpolen behouden enkel hun relevantie door de vele tussenschakeringen: de meeste mensen vinden we tussen de heilige en de zondaar. De idee dat één wereld met allemaal eendimensionale mensen zou kunnen bestaan, is een fantasme. Dat ze zou moeten bestaan, een pathologie.
Ten eerste, omdat de waarden die wij aanhangen zonder tegenpool hun relevantie verliezen. Geen heilige zonder zondaar. In een wereld van perfecte engelen, kent men de zuiverheid niet bij gebrek aan een vergelijkingspunt.
Ten tweede, omdat beide polen menselijke keuzes zijn.
Sommigen onder ons komen op voor meer gelijkheid, bijvoorbeeld voor de Afro-Amerikaanse vrouw van 'Brown Sugar’. Lang niet iedereen echter heeft een boodschap aan gelijkheid of mensenrechten in het algemeen, zoals alleen al blijkt uit het journaal. Sommigen onder ons nemen ongelijkheid als uitgangspunt. Opkomen voor mensenrechten of ze bestrijden: beide zijn menselijke keuzes en geen goddelijke geboden.
Tegenpolen vertonen echter de neiging om elkaar te neutraliseren of uit te schakelen. Tegenpolen behouden enkel hun relevantie door de vele tussenschakeringen: de meeste mensen vinden we tussen de heilige en de zondaar. De idee dat één wereld met allemaal eendimensionale mensen zou kunnen bestaan, is een fantasme. Dat ze zou moeten bestaan, een pathologie.
En zo belanden we opnieuw bij 'Brown Sugar’ en The Rolling Stones. U vindt dat zij 'de zwarte vrouw’ niet correct voorstellen, wat dus inhoudt dat er maar één correcte weergave bestaat en dat u die kent. Uw standpunt houdt ook in dat zoiets als 'de’ zwarte vrouw zou bestaan, sterker: dat haar biografie al geschreven is en de passages in 'Brown Sugar’ over sadistische seks en verkrachting derhalve niet kunnen bestaan. Niet mogen bestaan.
_Double entendre
Nu u dat ene nummer heeft uitgeschakeld, moet u principieel verder gaan. Om bij het liedboek van de Stones te blijven: ik denk dat 'Honky Tonk Women’ en 'Under My Thumb’ ongetwijfeld op uw onbegrip kunnen rekenen. Het eerste nummer is niet vriendelijk voor de hoer en het tweede staat bol van machismo. En wat te denken van 'Mother’s Little Helper’, over de huisvrouw die ondanks alle comfort aan de pillen zit? Een striemende, bijna sarcastische aanklacht tegen consumentisme en de positie van vele huisvrouwen die in de jaren ’60 koest werden gehouden met wasmachines, koelkasten, stofzuigers, toasters, mixers en elektrische messen. En uit psychologische armoede hun toevlucht namen tot pillen, 'mother’s little helper’. Of interesseert het u minder dat blanke twintigers de draak steken met blanke, 'niet-tot-slaaf-gemaakte’ huisvrouwen die de leeftijd van hun moeders hebben?
Aangezien de popmuziek van de jaren 1960 en 1970 zich tegen de normen van het establishment afzette, is er werk aan de winkel, te beginnen met de term 'rock and roll’, een double entendre van eerste orde, die zowel 'dansen’ als 'seksen’ betekent, zoals in 'rock around the clock’ of 'rockin’ in the kitchen and rockin’ in the hall’.
_Het Geeraerts-syndroom
Uw waarden zeggen 'nee’ aan 'Brown Sugar’, de mijne zeggen volmondig 'yes!’.
Dat meningsverschil, dat dus besloten ligt in de oppositie van onze keuzes, kunnen we op twee manieren oplossen:
Dat meningsverschil, dat dus besloten ligt in de oppositie van onze keuzes, kunnen we op twee manieren oplossen:
Eén
Of u zet uw kruistocht verder en dan kan ik tegenover uw zwaard enkel het mijne stellen. Dan kan ik mij als ongelovige druk beginnen maken over de Christian Rock of de gospelmuziek. Dan schakelen we elkaar uit. Of de mensen en de muziek daar beter van worden, lijkt me twijfelachtig, maar misschien is dat niet uw bedoeling. Uw roep om censuur is de roep van het Grote Gelijk, la pensée unique, de zelfvoldaanheid van wie zichzelf niet heeft doorgrond, de zuiverheid van de heilige of de naijver van hij die zijn punten voor de heiligheid nog moet verdienen. Een debat is aan u niet besteed. Uw woord is wet, heilige wet. Dictatoriale regimes regeren met heel dikke wetboeken, teneinde de kleinste afwijking 'legaal’ te kunnen uitschakelen. Tot de slachtoffers niet meer weten waarom ze moeten hangen. En uit voorzichtigheid zwijgen. En toch hangen. Kafka.
Of u zet uw kruistocht verder en dan kan ik tegenover uw zwaard enkel het mijne stellen. Dan kan ik mij als ongelovige druk beginnen maken over de Christian Rock of de gospelmuziek. Dan schakelen we elkaar uit. Of de mensen en de muziek daar beter van worden, lijkt me twijfelachtig, maar misschien is dat niet uw bedoeling. Uw roep om censuur is de roep van het Grote Gelijk, la pensée unique, de zelfvoldaanheid van wie zichzelf niet heeft doorgrond, de zuiverheid van de heilige of de naijver van hij die zijn punten voor de heiligheid nog moet verdienen. Een debat is aan u niet besteed. Uw woord is wet, heilige wet. Dictatoriale regimes regeren met heel dikke wetboeken, teneinde de kleinste afwijking 'legaal’ te kunnen uitschakelen. Tot de slachtoffers niet meer weten waarom ze moeten hangen. En uit voorzichtigheid zwijgen. En toch hangen. Kafka.
Twee
Of we houden het democratisch, humaan en ik durf zeggen: humanistisch. Uw waarden zijn een keuze, de mijne ook. Ze zijn aan elkaar tegengesteld, maar dat belet het gesprek niet. U zegt dus om te beginnen wie u bent, waar u voor staat en waar u naartoe wil. Dan kunnen we daarover spreken, redeneren en concluderen. Niet op café en al zeker niet op Facebook of Twitter, maar op die plaatsen en middels die kanalen waar over de sturing van de samenleving wordt gesproken. Het bijzondere van de democratie – en lang niet alleen in het parlement, verre van – bestaat er net in om een samenleving te sturen die uit diverse stromingen bestaat.
Of we houden het democratisch, humaan en ik durf zeggen: humanistisch. Uw waarden zijn een keuze, de mijne ook. Ze zijn aan elkaar tegengesteld, maar dat belet het gesprek niet. U zegt dus om te beginnen wie u bent, waar u voor staat en waar u naartoe wil. Dan kunnen we daarover spreken, redeneren en concluderen. Niet op café en al zeker niet op Facebook of Twitter, maar op die plaatsen en middels die kanalen waar over de sturing van de samenleving wordt gesproken. Het bijzondere van de democratie – en lang niet alleen in het parlement, verre van – bestaat er net in om een samenleving te sturen die uit diverse stromingen bestaat.
Wat dus niet kan, is dat u mij het zwijgen oplegt omdat uw waarden niet voor twijfel vatbaar kunnen zijn. En nog minder omdat u dat lijkt te doen vanuit een vooroordelenstelsel veeleer dan een waardestelsel: u leeft van de uitsluiting, de inkapseling en de omheining. Het anekdotische – het lied 'Brown Sugar’ – tovert u om tot een groep die in zijn geheel moet worden opzijgezet. Welke groep? Die van de oude, blanke mannen, zeker wanneer ze over een zwarte vrouw zingen. En over de seks van en met zwarte vrouwen! Dat volstaat voor u. 'De’ zwarte vrouw versus 'de’ oude, blanke man. Of blank tout court. Het Geeraerts-syndroom van de brave burger. U maakt graag groepen aan op basis van tweede- en derderangscriteria, zoals leeftijd of huiskleur. De samenleving opdelen in diffuse groepen en die de arena insturen, dat is uw sport.
_Interpreteren
Beste Censor
Hoe zit dat met de betekenis van de tekst? Ho maar, die heeft u niet eens nodig. Uw keuze is eenvoudig. Niettemin: de beginscène van 'Brown Sugar’ vertelt over een Afrikaanse vrouw die als slaaf naar Amerika wordt verscheept en op de markt wordt verkocht. Daarna volgt een reeks beelden over geweldpleging, seksueel misbruik en een wirwar van donkere, duistere thema’s, inclusief een verwijzing naar heroïne -- ook wel brown sugar genoemd. Een bijwijlen complexe tekst, die dwingt tot interpretatie. Zoals bij een goed gedicht. Maar voor u, beste censor, is interpretatie verwerpelijk, ja zelfs overbodig: daar is maar één wereldbeeld, het uwe, en u heeft ook de handleiding geschreven.
Hoe zit dat met de betekenis van de tekst? Ho maar, die heeft u niet eens nodig. Uw keuze is eenvoudig. Niettemin: de beginscène van 'Brown Sugar’ vertelt over een Afrikaanse vrouw die als slaaf naar Amerika wordt verscheept en op de markt wordt verkocht. Daarna volgt een reeks beelden over geweldpleging, seksueel misbruik en een wirwar van donkere, duistere thema’s, inclusief een verwijzing naar heroïne -- ook wel brown sugar genoemd. Een bijwijlen complexe tekst, die dwingt tot interpretatie. Zoals bij een goed gedicht. Maar voor u, beste censor, is interpretatie verwerpelijk, ja zelfs overbodig: daar is maar één wereldbeeld, het uwe, en u heeft ook de handleiding geschreven.
En de rol van de artiest? Daar heeft u evenmin een boodschap aan, want kunst staat bij u ten dienste van de ideologie. De uwe, de enige, een conservatieve. Daarom horen we u niet protesteren als weer eens een zanger 'ik hou van jou en blijf je eeuwig trouw’ kwettert, want de behoudsgezindheid en de bevooroordeeldheid van zo’n tekstregel komen uw conservatisme goed uit. Mocht u er al op gelet hebben. De Stones willen géén gerijm over 'the moon in June’ en leveren derhalve relevante teksten af, zoals die over de pillenverslaafde huisvrouw in 'Mother’s Little Helper’, de macho in 'Under My Thumb’, de sukkelachtige fabrieksarbeidster in 'Factory Girl’, de gefrustreerde revolutionair in 'Street Fightin’ Man’, de seriemoordenaar in 'Midnight Rambler’, seks met een minderjarige in 'Stray Cat Blues’ of de gewelddadige wereld geleid door duivelse krachten in 'Sympathy For The Devil’.
Het is die cocktail van seks, geweld, machtsmisbruik, ongezouten kritiek, drugs en provocatie – in de teksten, in de muziek, op scène en in het echte leven van sommige groepsleden – die The Rolling Stones van in het begin een eigen smoel gaf met de uitgestoken tong als iconisch logo.
_Le poète a dit la vérité …
Sinds lang, samenvallend met de opkomst van een liberaal ideeëngoed dat spoort met het kapitalisme, de Verlichting en de burgerlijke waarden, beschouwt onze samenleving de kunstenaar en zijn kunst als een individuele uitdrukking die we tolereren, afschieten of waarderen omdat ze individuele uitdrukking is. Zodra een systeem zich begint te keren tegen kunst en de artistieke expressie beschuldigt van immoraliteit en decadentie, weten we hoe laat het is. Naast politieke tegenstanders die de ogen van de massa openen – Jaurès, Allende, Martin Luther King, Robert Kennedy – staan dichters, schrijvers en zangers op de eerste rij wanneer wordt gemuilkorfd, gearresteerd, gemarteld en gemoord. Boeken worden verboden (Geeraerts), de toneelschrijver vliegt de bak in (Claus), de dichter wordt zonder vorm van proces gefusilleerd (Lorca), de chansonnier wordt de handen afgehakt en daarna gemarteld (Victor Jara).
'Le poète a dit la vérité, il doit être exécuté. Ma chanson a dit la vérité, vous allez m'exécuter’, zong Guy Béart ruim een halve eeuw terug.
'Le poète a dit la vérité, il doit être exécuté. Ma chanson a dit la vérité, vous allez m'exécuter’, zong Guy Béart ruim een halve eeuw terug.
Het is dus bang afwachten tot u zich ook stoort aan muziek zonder tekst. De Negende van Beethoven is geen lofzang op politiek correcte mensenrechten, maar op de Verlichting en het verlangen naar Broederschap onder alle mensen, het tegenovergestelde van uw identiteitspolitiek. En: de Derde van Beethoven is een ode aan Napoleon.
Beste Censor
De taliban hebben iets gevonden dat ons probleem oplost. Gewoon geen muziek. Dan komt niemand in verleiding, noch in vervoering. Dan hoeven er geen keuzes te worden gemaakt. Noch morele, noch artistieke. Voor hen volstaat de declamatie van de Koran, de handleiding bij hun Ene Ware Gedachte.
Meer van Eddy Bonte
De taliban hebben iets gevonden dat ons probleem oplost. Gewoon geen muziek. Dan komt niemand in verleiding, noch in vervoering. Dan hoeven er geen keuzes te worden gemaakt. Noch morele, noch artistieke. Voor hen volstaat de declamatie van de Koran, de handleiding bij hun Ene Ware Gedachte.