5 februari 2019
Achter tralies. Hoelang houdt de gevangenis nog stand?
Hans Claus, deze eigenzinnige directeur van de gevangenis van Oudenaarde is niet aan zijn proefstuk toe. Hij is criminoloog, ook kunstenaar en dichter. Maar hij is in dit boek - ´Achter tralies. Hoelang houdt de gevangenis nog stand?´ (Borgerhoff & Lamberigts, 2018) vooral een visionair die nadenkt over hoe het nu verder moet met het “fenomeen gevangenis”.
Zélf zegt hij dat het niet altijd zo evident is voor een gevangenisdirecteur om een boek te schrijven. Sterker nog, een gevangeniswerker is het niet gewend om de aandacht te zoeken en al zeker niet om aandacht te krijgen. Hij deelt het lot van de gedetineerden en leeft met hen in de luwte. Ook Claus heeft een hekel aan de soms ongezonde belangstelling en de media-aandacht. Hij verklaart: “Ons delicate werk is immers niet gebaat bij geroep en getier. Het gedijt veeleer bij rust en sereniteit!”
Waarom brengt hij nu plots wèl de gevangenis als instituut en vooral pijnpunt in de belangstelling? Hij wil er vanaf!
Waarom brengt hij nu plots wèl de gevangenis als instituut en vooral pijnpunt in de belangstelling? Hij wil er vanaf!
Na een boeiende historiek en een flink stuk duiding hoe het in België zover is kunnen komen, volgt de stelling: “Wij verwachten al lang niet meer dat een verblijf in de gevangenis een heilzaam effect heeft op de gestrafte.”
__Die gedetineerde, wie is die eigenlijk?
In de historiek van het gevangeniswezen en van de verouderde gebouwen, schetst Claus meteen ook de evolutie van de gevangenisbevolking sinds hijzelf in 1986 op de werkvloer verscheen. Zijn jehovah’s getuigen, landlopers en vrouwen die abortus pleegden terecht uit de cellen verdwenen, dan is de 2 % drugs- en vermogensdelicten van vroeger nu wel gestegen tot bijna 70%. Die 10% vreemdelingen in onze maatschappij worden er plots 40% in de gevangenis. Er wachten nog steeds geïnterneerden op een aangepast regime en verblijf (lees: behandeling), en dat doet eveneens de wenkbrauwen fronsen. Hij, maar ook wij als maatschappij ‘zitten’ er mee.
Claus volgde niet steeds de meest gemakkelijke weg, ging vaak voor ‘het in vraag stellen’ en de confrontatie. Het bracht hem dikwijls in conflict met collega’s, superieuren, vakbonden en hun leden. Dat van die stoel en van die vakbondsafgevaardigde in het boek, die ostentatief de Basiswet gebruikte om zijn gat mee af te vegen, vond ik hilarisch. Correctie: helemaal niet hilarisch, maar eigenlijk intriest en tekenend voor de tegenstand die deze eigenzinnige directeur te verduren kreeg. Je zou voor minder de handdoek in de ring gooien.
Welnu, dat deed hij dus niet en dat siert hem.
Welnu, dat deed hij dus niet en dat siert hem.
__“He had a dream!”
Niet zoals Martin Luther King, maar binnen justitie was het toch eventjes schrikken. ‘Meer mens minder tralies’ was en is één van zijn motto’s, en ook ik kan erover meepraten.
"Het jaar 1999. Ik prijs me bij de gelukkigen want ik heb nauwelijks mijn stageperiode van 3 maand positief afgerond en ik mag al een opleiding volgen. Die opleiding staat nog in zijn kinderschoenen en wordt gegeven in het PCB (Penitentair Complex Brugge?) zelf. De directeur van die school is de flamboyante Hans Claus. Het klikt en ik weet meteen dat deze eigenzinnige directeur, dichter, fotograaf, beeldhouwer en filosoof mij niet alleen zal opleiden maar ook zal inspireren. ‘Minder tralies meer mens’ wordt voortaan ook mijn motto."
(werkstuk BZT, Michel Ackaert)
"Het jaar 1999. Ik prijs me bij de gelukkigen want ik heb nauwelijks mijn stageperiode van 3 maand positief afgerond en ik mag al een opleiding volgen. Die opleiding staat nog in zijn kinderschoenen en wordt gegeven in het PCB (Penitentair Complex Brugge?) zelf. De directeur van die school is de flamboyante Hans Claus. Het klikt en ik weet meteen dat deze eigenzinnige directeur, dichter, fotograaf, beeldhouwer en filosoof mij niet alleen zal opleiden maar ook zal inspireren. ‘Minder tralies meer mens’ wordt voortaan ook mijn motto."
(werkstuk BZT, Michel Ackaert)
Hij en zijn team gaan dus voortaan voor het project kleinschalige detentiehuizen. Revolutionair? Neen, zijn idee is eerder dat van een langzame evolutie. Het startschot is echter gegeven, want nu al zijn er die transithuizen voor gedetineerden die nog maximaal achttien maanden moeten zitten. De overstap van de klassieke gevangenissen naar kleinschalige detentiehuizen is het voornaamste doel van de vzw De Huizen.
Zie hier voor meer uitleg over deze detentiehuizen.
Zie hier voor meer uitleg over deze detentiehuizen.
__Detentiehuizen
Te duur, te onveilig en te arbeidsintensief! Wat met de slachtoffers die het nu al moeilijk hebben met die zogezegde hotels en de luxe die de gedetineerden ‘genieten’ in sommige gevangenissen? Hans Claus nuanceert of veegt meningen en argumenten van tafel. Het in stand houden en beveiligen van de bestaande verouderde gebouwen kost fortuinen. De huidige technologie past meestal niet in die vooroorlogse gebouwen. De detentiehuizen kunnen ook wat beveiliging betreft perfect aangepast worden aan het type gedetineerden dat er meer begeleid dan bewaakt wordt.
Als je in het huidig systeem pakweg 100 personeelsleden nodig hebt voor 100 gedetineerden dan zullen dit er niet méér zijn in de detentiehuizen. Sterker nog, waar nu veel te veel mankracht in gaat - veiligheid, verplaatsingen en koudweg bewaking - kan dan datzelfde gemotiveerd personeel beter worden ingezet voor begeleiding en sturing.
Als je in het huidig systeem pakweg 100 personeelsleden nodig hebt voor 100 gedetineerden dan zullen dit er niet méér zijn in de detentiehuizen. Sterker nog, waar nu veel te veel mankracht in gaat - veiligheid, verplaatsingen en koudweg bewaking - kan dan datzelfde gemotiveerd personeel beter worden ingezet voor begeleiding en sturing.
Voelen de slachtoffers zich in de kou gezet, dan is dit net nu in het huidige systeem overduidelijk. De gedetineerden verdwijnen er in de massa, hebben weinig of geen voeling met de buitenwereld en plaatsen zichzelf na een tijdje ook in een slachtofferrol. In detentiehuizen daarentegen staan ze veel dichter bij de maatschappij en de confrontatie met het leed dat ze hebben aangericht en eventueel kunnen pogen te herstellen.
Die droom van Hans Claus, laat ons met zijn allen hopen dat die droom snel werkelijkheid wordt, want zoals het nu is kan het niet verder. Schrijft Hans Claus nog dit: “Zeg misschien voortaan niet meer cipier maar huisbegeleider!”
Meer van Michel Ackaert