28 mei 2024
Op het scherp van de snede: Vrijdenkersboek 2024. Religiekritiek & vrolijk vrijdenken over bloot.
Verschillende Nederlandse en twee Vlaamse auteurs laten in dit ‘Vrijdenkersboek 2024’ hun licht schijnen op religiekritiek en vrijdenken.
Als ik even mag zondigen tegen het veralgemeningsverbod dan schrijf ik dat wij hier te lande toch vaak de indruk hebben dat (Noord)Nederlanders iets luider en grover gebekt zijn dan de bravere Vlamingen. Bij lectuur stel ik vast dat dat klopt, toch in elk geval op papier.
Dat resulteert dan in boeiende artikels waarmee je het inhoudelijk niet noodzakelijk oneens bent, maar waarbij de gemiddelde ‘Zuiderse’ vrijzinnig humanist waarschijnlijk mompelt: Komaan, is dat allemaal wel nodig? Ik word zelf door gelijkgestemden vaak gezien als iets te assertief over mijn atheïsme, maar las hier toch: malloten, indoctrinatie van kinderen, waanzin van de religie, achterlijk, oproep aan gelovigen om minder kinderen te maken, religie woekert voort, theologie afschaffen in hoger onderwijs, waanzinnig beklemmend, met de rug naar de toekomst enz. Enfin, u begrijpt, de verbindende bruggen moeten daar nog gebouwd worden.
Iets anders dat ik vrij bizar vind is dat verschillende auteurs in de verwachting lijken te leven dat je gelovigen van hun waan kunt verlossen met rationele argumenten. Zo verspillen ze nogal wat inkt aan de extreme onwaarschijnlijkheid van Zijn bestaan. Jan Willem Nienhuys sabbelt ettelijke pagina’s lang op een hele reeks ongerijmdheden in de Bijbel waarop een gelovige schouderophalend zal repliceren dat het geen wetenschappelijk boek is. Hij schrijft nochtans zelf dat debatteren over religie onproductief is, om dan, eigenaardig genoeg, uitgebreid de echtheid van de lijkwade te betwisten, terwijl het stuk linnen tenslotte toch 2000 wonderen verricht heeft. Iets verder beschrijft hij hoe een test voor astrologie werd bedacht. Maar, “ze lieten enkel de best gekwalificeerde (?) astrologen toe.” Best interessant, maar raar.
Wij stoppen daar niet meer zoveel tijd en energie in. Trouwens de hedendaagse Westerse gelovige lost dat allemaal vlotjes op met ronduit schitterend vondsten als: ‘Hij bestaat niet, Hij gebeurt.’ Si non è vero, è ben trovato. Zuurpruimen die dat nog argumentatief gaan tegenspreken. Wie zijn wij tenslotte om mensen van hun gemoedsrust te beroven. Dan onderzoek ik liever de bizarre psychologie die het mogelijk maakt om negentig procent van het eigen narratief, inclusief essenties zoals verrijzenis, hiernamaals en godbetert Zijn bestaan, te schrappen en toch te volharden.
Nog iets dat me opvalt bij het geven van godsdienstkritiek, is dat ze in Nederland minder last hebben van een politiek fenomeen dat je bij ons vaak ziet. Je kan daar een woord of een inzicht vernoemen dat ook door extreemrechts werd gebruikt of uitvergroot zonder dat er hysterisch afwijzend op gereageerd wordt, waarbij men ook de terechte godsdienstkritiek met het badwater van het politieke recuperatie weggiet. Los van het feit of ze daar nu gelijk in hebben of niet, daar gaat mijn recensie helemaal niet over, argumenteren ze openlijk en zonder schroom over de islam die zich in het Westen zou verspreiden door hogere geboortecijfers en graad van godsdienstigheid waarbij ze probleemloos een begrip als ‘omvolking’ gebruiken.
Johan Braeckman analyseert allerlei religieuze ge- en verboden zoals taboes met de focus op naaktheid en ziet vanuit een wetenschappelijk perspectief religie als een door natuurlijke selectie geëvolueerd fenomeen. Het is een van de weinige opgenomen artikels die wetenschappelijk informeren en dialectisch een argumentatie opbouwen. Terwijl de andere auteurs eerder oog lijken te hebben voor het feit dat die, aanvankelijk sociaal nuttige adaptatie, intussen gevaarlijk maladaptief geworden is.
Algemeen, de houding van de Vlaamse vrijzinnig humanist komt, volgens mijn inzien, vaker neer op het volgende: Als je er nu voor zorgt dat god zich ophoudt daar waar hij thuishoort, namelijk in jouw hoofd, jouw kerk of moskee en helaas ook jouw gezin, dan doe je maar. Wij zullen zelfs proberen niet (al te) meewarig te doen als we niet begrijpen hoe hedendaagse intelligente, soms zelfs hoogopgeleide westerlingen meegaan in een verhaal waarvan ze zelf weten dat het niet klopt.
Aimabel als ik probeer te zijn, ben ik trouwens nog altijd op zoek naar het juiste woord, want sinds Daniel Dennett weten we: “There’s simply no polite way to tell people they’ve dedicated their lives to an illusion." Maar, wat wij des te meer verwerpen is, onder andere, de claim op de publieke ruimte vanuit een niet (meer) bestaand overwicht en al helemaal niet op basis van nieuwe ingevoerde regels. Nog minder zijn we gediend van de tot op vandaag aantoonbare invloed door het institutioneel skelet van die verdampte macht, de dwarsliggerij bij elke ethische wet, en het opleggen van hun geboden aan iedereen bij elke kans die ze krijgen enz. En dat gaat op, zowel voor het verbrokkelde instituut als voor de godsdienstige overtuigingen van nieuwe Belgen.
Het boek eindigt met een oproep van auteur Dirk Verhofstadt om atheïsme als basis te gebruiken voor de moraal. Hij baseert zijn voorstel op een vijftien pagina’s lange opsomming van het fraaie godsdienstige curriculum vol heksenjacht, extreme misogynie en doodgewone middeleeuwse achterlijkheid die pas eind twintigste eeuw, onder dwang, opgekuist raakte. Het laat zich voorspellen dat de hedendaagse gelovige dat vlotjes van tafel zal vegen wegens een al lang gepasseerd stationnetje. Als ze, na het schrappen in de Bijbel van elke contradictie en alles wat niet wetenschappelijk houdbaar blijkt te zijn, toch volharden in hun geloof, dan kan het ook niet moeilijk zijn te volharden nadat ze elke passage schrappen die in het licht van de huidige ethiek niet houdbaar is.
Laat u echter niet misleiden door mijn verbazing over het verschil in houding tussen Noord en Zuid, want er valt inhoudelijk heel wat info en inzicht te sprokkelen voor de geïnteresseerde lezer. Ik zag bijvoorbeeld een relevante kijk op, onder andere, misplaatste gekwetstheid, onterechte eis op respect, Koranverbranding, naturisme, milieuproblematiek, dierenleed en hoe historisch kort het maar geleden is dat er nog volop werd ingezet op vandaag volkomen voorbijgestreefde inzichten over (homo)seksualiteit.
Max Schneider
Meer van Max Schneider
Max Schneider
