17 juni 2019
U zegt wat wij denken. Een praktische handleiding voor framing.
Jan Blommaert is hoogleraar taal en het is dus deze dagen van “fake news”, grof en leugenachtig taalgebruik in de politiek en het openbaar leven, bijna onvermijdelijk dat hij zich bezighoudt met woord-communicatie, hoe die in elkaar zit en hoe we kunnen leren er kritisch en autonoom mee om te gaan.
Dit is meer dan ooit belangrijk, want bijna iedereen kan, dankzij de sociale media, deelnemen aan het publiek debat. Dit leidt helaas in grote mate tot het napraten van enkele leidende persoonlijkheden in plaats van tot een toename en verdieping van opinies. Dit napraten wordt gestimuleerd door middel van “framing”, wat de bedoeling heeft jou mijn woorden te doen nazeggen en je daarbij te doen geloven dat het je eigen woorden zijn. Je bent dus eigenlijk in handen van een “dirigent” die bepaalt hoe jij denkt, spreekt en handelt.
De schrijver heeft met dit boekje (75 pagina’s dik) de bedoeling de lezer deze “frames” aan te leren te leren (her)kennen, controleren en zelf gebruiken. Hij doet dat op een laagdrempelige manier, stapje voor stapje.
De schrijver heeft met dit boekje (75 pagina’s dik) de bedoeling de lezer deze “frames” aan te leren te leren (her)kennen, controleren en zelf gebruiken. Hij doet dat op een laagdrempelige manier, stapje voor stapje.
Op zichzelf is framing een zeer gewoon iets en onontbeerlijk om te communiceren, want het zijn normale sociale en culturele interpretatiepatronen die we activeren telkens we iets horen, lezen, willen zeggen, schrijven. Frames zijn denkkaders opgebouwd rond een woord en met woorden. Woorden zijn (immers) de grondstof van ons denken, voelen en communiceren. Aan die woorden kunnen we associaties koppelen (en we doen dat ook). Deze zijn gebaseerd op een morele evaluatie, ze houden logisch handelen in, ze leggen identiteiten vast.
Bij het gebruiken van een bepaalde “frame” rond een woord is het dus belangrijk de morele richting ervan te bepalen (en te herkennen), want daaruit volgt een welbepaalde, doelgerichte denkpiste. Zo dragen, bijvoorbeeld, de woorden “inkomen” en “loon” een heel andere waarde dan “loonlast”.
Naargelang het gebruik dat je er wil van maken, wordt “ongemak” al vlug “last”, ”kwaal” “gesel”; of de zorg voor het klimaat wordt “klimaatcatastrofe”; of “overtreden” van een regel kan “misdaad” worden, en ”schande” of “gate”. Het wordt helemaal een ramp wanneer men extreme bewoordingen begint te gebruiken die geen nuances meer toelaten…
Naargelang het gebruik dat je er wil van maken, wordt “ongemak” al vlug “last”, ”kwaal” “gesel”; of de zorg voor het klimaat wordt “klimaatcatastrofe”; of “overtreden” van een regel kan “misdaad” worden, en ”schande” of “gate”. Het wordt helemaal een ramp wanneer men extreme bewoordingen begint te gebruiken die geen nuances meer toelaten…
Het kan natuurlijk ook andersom: men kan ook “vervellende” woorden of eufemismen gebruiken. Iemand “ontslaan” heet dan “reorganisatie”, “rationalisering”, “personeelsherschikking” of “laten gaan”.
Sommige woorden dragen dan als het ware het hele “frame” in zich: het fameuze “Marrakesh”-woord tijdens de recente regeringscrisis droeg als lading onder andere “open grenzen” met zich mee, “migratiechaos”, “onbeheersbaarheid”, ”verlies van soevereiniteit” en “ondemocratisch”.
Sommige woorden dragen dan als het ware het hele “frame” in zich: het fameuze “Marrakesh”-woord tijdens de recente regeringscrisis droeg als lading onder andere “open grenzen” met zich mee, “migratiechaos”, “onbeheersbaarheid”, ”verlies van soevereiniteit” en “ondemocratisch”.
Blommaert geeft enkele duidelijke voorbeelden van de rond een woord gevormde “frames” en toont aan dat die woorden een totaal andere, zelfs tegengestelde waarde krijgen, afhangend van de morele bedoeling die men er aan geeft. Hij laat je dan zélf eens proberen een oefenframe op te zetten.
De uiteindelijke bedoeling van de kennis die Blommaert meegeeft in deze uitgave, is natuurlijk dat je als burger autonomer en kritischer wordt, minder vatbaar voor verborgen propaganda. Dat je je niet gemakkelijk meer laat “framen”, en dus niet gaat zeggen wat “wij” denken, maar de “frames” van anderen leert herkennen en desnoods aanvallen en weerleggen als deel uitmakend van (bijvoorbeeld) een beleid van “lage lonen, slechte arbeidsvoorwaarden en de jacht op werklozen”.
Dit werk is een eyeopener en bijzonder van belang “in een wereld die meer dan ooit kreunt onder het gewicht van een almaar groter wordende woordenbrij”.
Meer van Victor De Raeymaeker
Dit werk is een eyeopener en bijzonder van belang “in een wereld die meer dan ooit kreunt onder het gewicht van een almaar groter wordende woordenbrij”.
