10 juli 2024
De saboteurs - Hoe de partij van Lincoln afgleed tot die van Trump
Na zijn rechtenstudies kwam Steven De Foer als journalist bij de krant “De Standaard” terecht. Meer dan dertig jaar later is hij er nog steeds aan verbonden. Hij staat bekend als Amerika-specialist. In 2020 verscheen van zijn hand “Amerikanen” (Uitgeverij Pelckmans) waarin hij een ontluisterend beeld schetst van de Verenigde Staten. Waar hij zich in dit werk eerder baseerde op eigen avonturen en ervaringen is zijn nieuwe boek “De Saboteurs”, met een analyse van de verloedering van de Republikeinse Partij, eerder historisch en politiek getint.
De auteur stelt zich de vraag hoe het mogelijk is dat deze partij, die veel integere politici in haar rangen geteld heeft, moreel zo diep gezakt is tot het niveau van Donald Trump. Ook journalist Frans Verhagen stelt vast dat “de partij van Lincoln een sekte geworden is, geleid door een pathologische leugenaar die hondentrouw eist en krijgt.” (De Standaard, 02.07.2024)
Steven De Foer gaat terug tot de jaren dertig van vorige eeuw waarin hij reeds de kiemen ontwaart van het rechtsextremisme en populisme, kenmerkend voor de huidige Republikeinen. Daarbij wordt verwezen naar de populaire nationale held Charles Lindbergh, die openlijk uitkwam voor zijn nazisympathieën. Hij steunde de America First Committees die zich verzetten tegen de betrokkenheid van de VS in de 2e Wereldoorlog. De slogan “America First” is zeker niet nieuw. Antisemitisme was in die tijd in Amerika geen zeldzaamheid. Henry Ford en Joseph P. Kennedy, vader van de latere president, waren overtuigde antisemieten. Het antisemitisme was ook niet beperkt tot de Republikeinen.
De Republikeinse senator Joseph McCarthy begon in 1950 een kruistocht tegen het communisme en tegen al wie verdacht was van communistische sympathieën. Hij gedroeg zich als een uitgesproken populist met anti-overheid en anti-establishment retoriek. Dit sloeg vooral in bij laagopgeleiden in het midwesten en het zuiden van de VS. Zijn gemene praktijken zijn nu weer in de mode.
Sedertdien is de Republikeinse Partij verder afgegleden naar extreemrechts, gevoed door de wildste samenzweringstheorieën, met acties tegen de wetenschap, de media, de ‘linkse’ schoolboeken en literatuur. Verschillende republikeinse presidenten maakten daar gebruik van. Richard Nixon, “Tricky Dick”, dacht dat hij geen misdrijven kon begaan als president: “Ik ben geen boef”. Waar hebben wij dit nog gehoord?
Daarnaast belicht de auteur de nefaste rol van een aantal mediafiguren die bijgedragen hebben tot een klimaat, gedomineerd door ‘alternative facts’, QAnon, samenzweringsplannen, geruchten over satanische, kannibalistische, pedofiele genootschappen van Democraten. Figuren als Robert Welch Jr., oprichter van de John Birch Society, een beweging van extremistische samenzweringsdenkers, Pat Buchanan, Rush Limbaugh, Newt Gingrich en Karl Rove zijn wellicht minder bekend bij de doorsnee lezer, maar hebben wel een niet te onderschatten rol gespeeld bij de vervelling van de Republikeinen tot radicalen met een onwrikbaar geloof in de drie G’s: God, Guns en Grondwet.
Met Sarah Palin, de domme gans uit Alaska, bereikte de Republikeinse Partij opnieuw een dieptepunt. Met haar wordt een simplistisch wereldbeeld, gevoed door een gebrek aan deskundigheid en feitenkennis, geen handicap maar een politieke troef. Onwetendheid maakt politici immers herkenbaar voor de gewone man, het kiespubliek waarop ook Trump jaagt. Deze zou nog nooit een echt boek gelezen hebben, herleidt ingewikkelde problemen tot een A4tje en zou gemiddeld 21 keer per dag liegen. Daarmee oogst hij succes!
Hoe kon het zo ver komen? Kan de klok nog teruggedraaid worden? Is het normaal dat een president zoveel macht heeft? Hoe kunnen de politiek benoemde rechters van het Supreme Court zo bepalend op het beleid wegen?
De auteur verwijst naar de Founding Fathers die bij het opstellen van de grondwet ervan uitgingen dat nooit iemand zonder kunde of fatsoen president zou worden…
De Amerikaanse grondwet is blijkbaar heilig. Ze dateert van 1789 en is de oudste grondwet die nog van kracht is. Ze werd nooit grondig herzien terwijl de samenleving van 1789 niet die van 2024 is. Een herziening ervan dringt zich op. Denken wij maar aan het krakkemikkige verkiezingssysteem met presidentsverkiezingen per deelstaat in plaats van geheel Amerika als één kiesdistrict te beschouwen, het systeem van de kiesmannen, de grote macht van het Supreme Court, het gebrek aan maatregelen om een dictatoriale president te kortwieken.
De auteur schetst op boeiende wijze een hallucinant beeld van de Amerikaanse politiek en de dominantie van de Republikeinse Partij. Veel Amerikanen zoals rechters, procureurs, journalisten, gewezen medewerkers, politici uit eigen rangen moeten het ergste vrezen van een op wraak beluste Trump. Wie zal hem bij herverkiezing een strohalm in de weg durven leggen? Ook een groot deel van de Westerse wereld moet zijn herverkiezing met vrees tegemoetzien.
Het besproken werk illustreert hoe op sluipende wijze een democratie kan afglijden naar een dictatuur en hoe een beperkt aantal personen de democratie vakkundig de nek kunnen omdraaien. Het zijn saboteurs. Maar zijn de echte saboteurs de kiezers niet die een boef tot president maken?
In de aanloop naar de verkiezingen van 5 november aanstaande zou dit boek verplichte literatuur moeten zijn in de VS. Maar ook de kiezers van Trump nemen wellicht zelden een boek ter hand…
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
