2 oktober 2024
Geschiedenis voor morgen - Inspiratie uit het verleden voor de toekomst
Een werk over geschiedenis en in het bijzonder hoe belangrijk het is om te leren uit een ver of nabij verleden. Het boeit me al sinds ik de schoolbanken achter me liet. Een tijdje geleden verdiepte ik me in ‘Wereldrijk voor een dag’ waarin hoogleraar Amy Chua aan de Yale Law School aangeeft dat bijna alle grootmachten tot dusver ten onder gingen aan verkramping en intolerantie.
Recent recenseerde ik ook Seks in de Renaissance van historica Marlisa den Hartog en leerde dat mensen uit het verleden helemaal geen vreemdelingen of aliens zijn. Hun successen, uitdagingen, problemen en vooral oplossingen zijn ons dus niet vreemd. Integendeel, ze moeten ons inspireren voor onze eigen toekomst.
Welnu, in Geschiedenis voor morgen gaat Roman Krznaric net een stukje verder. Hij haalt zijn inspiratie uit het verleden voor de toekomst en in het bijzonder hoe hedendaagse of zelfs toekomstige problemen op die manier kunnen worden opgelost of voorkomen. Er is dringend behoefte aan een blik achterom die ons helpt te bepalen hoe we onze weg moeten vervolgen. Tal van gerenommeerde geschiedschrijvers en denkers, onder wie Thucydides, Ibn Chaldoen en Thomas Hobbes hebben gezegd dat bestudering van het verleden ons kan helpen een betere koers uit te zetten voor de toekomst.
“Maar wie van drieduizend jaren
zich geen rekenschap wil geven
mag in ’t duister; onervaren
van vandaag op morgen leven.”
(Goethe, 1749 – 1832)
zich geen rekenschap wil geven
mag in ’t duister; onervaren
van vandaag op morgen leven.”
(Goethe, 1749 – 1832)
De schrijver behandelt in 10 hoofdstukken zoals o.a. ‘Sociale media beteugelen’ en ‘Het vertrouwen in de democratie herstellen’ hedendaagse pijnpunten en hoe men daar in het verleden mee omging of zelfs aan ten onder ging. In ‘Naar meer verdraagzaamheid’: “Wij maken allen deel uit van een migratieverhaal, ook al zijn we ons daar niet bewust van of weten het niet!” Hopeloos op zoek ergens in het verleden naar een ideale samenleving met enkel positieve oplossingen voor onverdraagzaamheid; daar bezondigt Krznaric zich niet aan. Hij blijft dus ver weg van romantiek en van ‘Vroeger was het allemaal beter!’ Al-Andaluz: “Dus laten we de ‘convivencia’ vooral niet mooier maken dan ze was. De Islamitisch-Spaanse cultuur van verdraagzaamheid was kwetsbaar, geweld en wreedheid lagen altijd op de loer en konden zeker in tijden van economische en politieke crisis, gemakkelijk oplaaien.” Herkenbaar vandaag?
In ‘Consuminderen’ verwijst hij naar de zogenoemde edonomie in het pre-industriële Japan tijdens de Edoperiode. Uiteraard en vooral uit noodzaak en schaarste tijdens het Tokugawaregime was de essentie van die edonomie in hoofdzaak duurzame circulariteit en grondstofregeneratie. Wars van de vreselijke invloed van de hedendaagse communicatietechnologie maakt hij een grote stap terug naar de tijd van de Romeinen. Technologiehistoricus Tom Standage: “Ze keken ook constant uit naar de volgende update.” Zoals een smekende Cicero aan een vriend schreef: “Of je nu nieuws hebt of niet, schrijf mij iets!” Sterker nog, de Romeinen gebruikten net als wij voortdurend afkortingen zoals SPD, ‘salutem plurimam dicit’ (Stuurt hartelijke groeten). De huidige sociale media onderschat en ongevaarlijk? Tim Kendall, voormalig CEO van Pinterest en directeur Monetisatie van Facebook na de vraag welke gevolgen van de sociale media hij het meest vreest? “In de nabije toekomst, een burgeroorlog!”
“Geschiedenis is de getuige van de tijd, het licht van de waarheid,
de essentie van de herinnering, de levensleraar, de boodschapper
uit vroegere tijden.”
(Marcus Tullius Cicero, 106 v.o.t. - 43 v.o.t.)
de essentie van de herinnering, de levensleraar, de boodschapper
uit vroegere tijden.”
(Marcus Tullius Cicero, 106 v.o.t. - 43 v.o.t.)
In ‘Water voor iedereen’ en dus de watercrisis als de ingrijpendste, ernstigste en onzichtbaar aspect van de ecologische verwoesting van de aarde kijkt hij terug naar een eeuwenoud gerechtshof in Valencia. Dat is het ‘Tribunal de les Aigües’ waarin zogenaamde ‘commons’ vooral samen beslissen, bespreken en soms beteugelen om vooral verstandig om te gaan met de waterhuishouding in de ‘huerta’ of het achterland. Recente crisissen omwille van water? Ver gezocht? Juni 1967, de zesdaagse oorlog: Israël valt Egypte, Jordanië en Syrië aan. Het verovert de Sinaï, de Westoever en de Golanhoogten. Plots wordt Israël vier keer zo groot en heeft meteen toegang tot een ongekend grote watervoorraad en de bovenloop van de Jordaan. Er waren in Syrië immers plannen om de loop van die rivier te verleggen! Hoe en vooral waarom nu de huidige vijandelijkheden in het Midden-Oosten?
Bij het hoofdstuk ‘De genetische revolutie in goede banen leiden’ komt de schrijver met choquerende info uit het verleden. Dat de Rockefeller Foundation in de jaren twintig en dertig miljoenen stak in Duits eugenetisch onderzoek en in het instituut waar Jozef Mengele werkte voordat hij in Auschwitz zijn groteske experimenten met tweelingen deed. “De geschiedenis herhaalt zich niet maar rijmt vaak wel” schreef Mark Twain. Dat geldt vooral ook voor het in stand houden van staten en beschavingen. De Arabische geleerde Ibn Chaldoen brengt in 1375 in de verhandeling De Muqadimma reeds het fenomeen ‘asabijja’ naar voor. Dit Arabisch woord komt vijfhonderd keer voor in de tekst en betekent ‘collectieve solidariteit’ of ‘groepsgevoel’. Zonder dat is een samenleving ten dode opgeschreven. Daar kunnen we tegenwoordig heel veel uit leren. Asabijja en biofilie zijn volgens Roman Krznaric twee fundamentele pijlers waarop wij de veerkracht kunnen bouwen die nodig is om tijdens ‘De Grote Vereenvoudiging’ te buigen in plaats van te breken.
“Het heden schijnt ons toe als een onherroepelijk natuurlijk
gegeven, maar het verleden kan van groot nut zijn als middel
om mogelijkheden voor de geest te roepen die wij anders nooit
overwogen zouden hebben. Het kan zowel waarschuwen als
inspireren.”
(Howard Zinn, ‘Historian as Citizen’, 1966)
gegeven, maar het verleden kan van groot nut zijn als middel
om mogelijkheden voor de geest te roepen die wij anders nooit
overwogen zouden hebben. Het kan zowel waarschuwen als
inspireren.”
(Howard Zinn, ‘Historian as Citizen’, 1966)
De eindconclusie in dit werk: de mensheid moet terugblikken om vooruit te gaan!
Michel Ackaert
Meer van Michel Ackaert
Michel Ackaert