Petrarca betoogt dat de mens zich niet willoos moet schikken in alles wat Fortuna uitdagend op zijn pad brengt, maar met volle inzet van zijn ratio en virtus, rede en deugd, eraan moet werken om met gematigdheid of lijdzaamheid haar zegeningen of beproevingen te beheersen of te verdragen. Uit de geschiedenis van de Oudheid en zijn eigen tijd draagt hij voorbeelden aan van personen die met wijsheid op voor- of tegenspoed reageerden.

Twistgesprek tussen Vreugde en Ratio. 

-        Vreugde: De schoonheid van mijn lichaam is bijzonder.

-        Ratio: Die schoonheid is net zo blijvend als de tijd, ze komt ermee en gaat ermee. Zet de tijd stil, als je kunt, misschien zal je schoonheid dan blijven zoals ze nu is. De schoonheid van mijn lichaam is buitengewoon. Je steunt op een zwak fundament. Het lichaam gaat als een schaduw voorbij; durf jij er dan voor in te staan dat een tijdelijke bijkomstigheid voor jou blijvend zal zijn? Bijkomstigheden kunnen verdwijnen terwijl de substantie blijft, en wanneer de substantie verdwijnt kunnen ze niet blijven. Van alle hoedanigheden die samen met het lichaam wegsterven doet niet één dat sneller dan de schoonheid, die al begint te verwelken voor de ogen van wie haar bewonderend prijzen zodra ze zich als een lieflijk bloempje heeft vertoond. Een beetje vorst doet het verschrompelen, een zacht briesje waait het omver, een gemene hand rukt het uit de grond, de hiel van een passant trapt het plat.

(Bijzondere lichamelijke schoonheid, p. 72)

Het boek was een van de meest gelezen werken tijdens de Renaissance. Het geeft goede raad bij zowat alle varianten van kommer en kwel, hopeloze ellende, treurnis en narigheid, kortom je kan het boek best lezen als een onmogelijk  af te wijzen leidraad bij voortdurend getob over dingen die er echt toe doen: de bloei van het leven en de hoop op een langere levensduur, goede gezondheid, fysieke kracht, gegoede families en vorstelijk voedsel, kleding en lichaamsverzorging, geluk bij het gokken, uit edelstenen vervaardigde drinkbekers, bekendheid als schrijver, vriendschap met koningen, een unieke trouwe vriend, academische titels, de ontdekking van een schat, leningen tegen rente, volières met pratende en zingende vogels, een vruchtbare én welbespraakte vrouw, een kuise dochter, hoop op vrede, uitzicht op een erfenis, voorspellingen van waarzeggers, hoop op het eeuwige leven, fysieke onaantrekkelijkheid, simpele kost, moeilijke leefomstandigheden, je verloofde aan een ander toegewezen zien worden, een lastige echtgenote, schaamte vanwege onverdiende aan iemand toegezwaaide lof, ondankbare mensen, zwaar en vermoeiend werk, krap behuisd zijn, opgelopen verwondingen, een koning zonder zoon, jicht, schurft, verlies van tong en spraakvermogen, wellustigheid, darmkrampen en flauwtes, ziek worden in een vreemd land, sterven in angst om ergens onbegraven te liggen en andere kleine of grote calamiteiten…
Kortom voor ieder wat wils.

Het boek nodigt ieder van ons uit om verder te kijken dan onze neus lang is. Het waarschuwt ons bovendien tegen kortzichtigheid en moedigt ons aan om steeds net dat ietsje  dieper te graven, ongeacht onze persoonlijke omstandigheden. Ook als die niet echt overeenkomen met de door hem aangeleverde scenario's, zoals het gebrek aan een tuin of een hekel aan dansen. En waarom ook niet zelfs bij het verlies van je reukvermogen.

Nuja, het leest allemaal als een ongezien grappige zelfhulpcursus die ons leert dat je echt nergens op kan vertrouwen. Als het goed gaat en je bent opgewekt en tevreden dan waarschuwt Petrarca ons er stante pede voor dat je morgen sowieso alles kwijt kunt zijn. Omgekeerd geldt hetzelfde: wanneer je door ongeluk bent getroffen betekent dat niet onverwijld het einde van de wereld.

Always look on the bright side of life
Always look on the light side of life

Zeg dat Petrarca het gezegd heeft!

Benny Madalijns

Oorsponkelijke titel: De remediis utriusque fortune

Vertaler Chris Tazelaar