30 september 2025
Met hangen en wurgen - Een korte wereldgeschiedenis van de doodstraf
A.J. van Loon studeerde oude geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Sindsdien werkt hij als redacteur en vertaler. Hij debuteert nu ook als auteur met het besproken boek. Daarbij was zijn masterscriptie rond het strafrecht in het oude Egypte, bij de Grieken en de Romeinen de aanzet.
Hij behandelt de geschiedenis van de uitvoering van de doodstraf over ongeveer vierduizend jaar, van het Mesopotamië van de 21e eeuw voor Chr. tot heden.
Het boek wordt ingedeeld op basis van de vier klassieke elementen: water, vuur, aarde en lucht, die telkens in verband gebracht worden met de beschreven executiemethoden. Aan deze indeling moet volgens de auteur geen diepe betekenis toegekend worden. Het is de bedoeling enige vorm van structuur te behouden in wat anders een losse verzameling van verhalen zou zijn.
Aan de fantasie van de mens om zijn medemens om te brengen zijn geen grenzen. Ook in wreedheid toont hij zich erg vindingrijk.
Sommige executiemethoden zijn weinig bekend. Zo bestraften kapers ongehoorzame bemanningsleden door achterlating op een onbewoond eiland. Dit was soms een kleine zandplaat die wat boven het water uitstak en waar geen voedsel of drank te vinden was.
In India was vanaf de 16e eeuw tot eind 19e eeuw de executie met een kanon de standaardmethode. De ongelukkige werd vastgebonden voor de loop van het kanon. Bij het afvuren werd zijn lichaam in stukken gereten en meters ver weggeslingerd. Wel een snelle dood.
Dit was niet altijd zo. De dood mocht niet te snel intreden en de veroordeelde moest zo lang mogelijk lijden. Een Perzische koning bestrafte een soldaat, die hem vernederd had, door hem door insecten te laten oppeuzelen. Het duurde zeventien dagen voor hij het loodje legde.
In het oude Rome was de uitvoering van de doodstraf een onderdeel van volksvermaak. In het circus werden gevangenen op elkaar losgelaten totdat zij allen gesneuveld waren. Anderen werden voor de wilde beesten geworpen, de “damnatio ad bestias”.
Ontsnapte slaven werden in de Nederlandse kolonie Suriname met spietsing bestraft door hen van kont tot kop aan een paal te rijgen. Het spietsen was niet nieuw. In het vijftiende-eeuwse Walachije was Vlad Dracula een fervente spietser. Vandaar zijn bijnaam Vlad de Spietser.
Naast de tendens de doodstraf af te schaffen is er in de laatste twee eeuwen ook een zoeken naar een meer “humane” executiewijze. In de Franse Revolutie werd de guillotine ingevoerd wat garant stond voor een snelle dood. Dit had dan weer tot gevolg dat executies aan de lopende band konden uitgevoerd worden, waardoor tijdens het Schrikbewind de guillotines overuren draaiden.
Tot daar enkele van de door de auteur beschreven doodstraffen. Hij beperkt zich daarbij niet tot een loutere beschrijving maar heeft ook aandacht voor de historische en maatschappelijke context. Zo zijn er uitweidingen over de Franse Revolutie, de piraterij, de slavernij, de inquisitie met de bestraffing van de ketters en de Katharen. De lezer hoeft zeker niet over een grondige historische kennis te beschikken.
Tot daar enkele van de door de auteur beschreven doodstraffen. Hij beperkt zich daarbij niet tot een loutere beschrijving maar heeft ook aandacht voor de historische en maatschappelijke context. Zo zijn er uitweidingen over de Franse Revolutie, de piraterij, de slavernij, de inquisitie met de bestraffing van de ketters en de Katharen. De lezer hoeft zeker niet over een grondige historische kennis te beschikken.
De auteur heeft gevoel voor humor en weet aan het macabere onderwerp toch af en toe wat luchtigheid te verbinden met grappige woordspelingen.
Zijn vlotte schrijfwijze met vermijding van al te moeilijke termen draagt bij tot het leescomfort en moet een breed publiek kunnen bereiken.
De schrijver had zeker niet de bedoeling volledig te zijn en alle executiemethoden te beschrijven. De elektrische stoel en de gaskamer blijven onder andere buiten beschouwing. De focus ligt ook op Europa, Azië en Noord-Amerika. Afrika en Latijns-Amerika blijven grotendeels buiten beschouwing. Dit zal wellicht het gevolg zijn van het gebrek aan historische bronnen.
Zijn vlotte schrijfwijze met vermijding van al te moeilijke termen draagt bij tot het leescomfort en moet een breed publiek kunnen bereiken.
De schrijver had zeker niet de bedoeling volledig te zijn en alle executiemethoden te beschrijven. De elektrische stoel en de gaskamer blijven onder andere buiten beschouwing. De focus ligt ook op Europa, Azië en Noord-Amerika. Afrika en Latijns-Amerika blijven grotendeels buiten beschouwing. Dit zal wellicht het gevolg zijn van het gebrek aan historische bronnen.
Ignace Claessens
