24 november 2025
Topmadammen - Tien bijzondere vrouwen die Antwerpen op de kaart hebben gezet
Het eerste wat opvalt als je dit boek vastpakt, is de bijzonder mooie uitgave: de 10 verhalen zijn van elkaar gescheiden door 3 à 4 rode pagina’s, met een typerende zin op één van die bladzijden en een tekening op een andere.
Krijnen koos tien – eigenlijk elf – vrouwen die de afgelopen eeuwen in verschillende domeinen uitblonken, maar daarvoor niet genoeg erkenning kregen, voornamelijk - gewoon - omdat het vrouwen waren. Die domeinen zijn o.a. de wetenschap, de kunst, de maatschappij, de mode, het amusement. Allemaal hebben de dames tijdens hun loopbaan iets met Antwerpen te maken.
De burgemeester van Antwerpen, Els van Doesburg, zet de toon in het voorwoord, samen met Sofie Lemaire en Stefan Blommaert, de zoon van Regine Beer. In haar inleiding zet Krijnen uiteen waarom ze de noodzaak voelde om dit boek te schrijven. Ze kadert elke topmadam in haar tijd, gebaseerd op feiten, die ze opzocht en/of via nabestaanden die ze sprak. Als ze een vermoeden oppert, dan geeft ze dat aan. Ze verzint geen verhalen. Als haar eigen ervaringen in verband staan met wat de vrouwen meemaakten, deelt ze ons dat mee.
Ann Christy, M.-E. Belpaire, Nicole van Goethem en Ann Salens, dat zijn belangrijke vrouwen die ik kende, maar dat Paula Marcks zoveel betekende voor de vrouwenrechten en dat Regina Beer duizenden lezingen gaf om te getuigen over het overleven van de verschrikkingen van de holocaust, zou ik zonder het lezen van dit boek nooit geweten hebben. Natuurlijk kent elke lezer P.P. Rubens, maar weten we dat die man zonder het toedoen van zijn moeder, Maria Pypelinckx, nooit kunstschilder zou geworden zijn?
Krijnen vertelt niet alleen over het leven van deze topmadammen, zij wijdt in elk hoofdstuk uit over veel van wat met hun leven te maken had. Weten wij allemaal wat godshuizen waren? Hoe dierentuinen of ‘diergaarden’ ontstaan zijn? Wat een bruidsschat is en hoe die (verstands)huwelijken bepaalde? Wat betekende de gele davidster? Wat betekent het Anna Bijns Genootschap voor scholen? Wat is Fluxus en welke rol speelde Ludo Michielsen in het leven van Ann Salens?
Het boek biedt zeer veel wetenswaardigheden, een aantal romances, lijden en verdriet, vreugde en levenslust, maar vooral concentreert het zich op de rol die de topmadammen speelden in het op de kaart zetten van Antwerpen.
Zo’n boek lees je natuurlijk niet in één keer uit, al slaagt Krijnen erin om van de levens boeiende verhalen te maken. Ze is niet verlegen om er gevoelens bij te betrekken, die kunnen van haarzelf zijn of gevoelens waarvan ze vermoedt dat die de personages bezielden. Dat ze degelijk opzoekingswerk verrichtte, daarvan getuigt de lange bronnen- en literatuurlijst. Ook het dankwoord beslaat enkele bladzijden.
Carolien Krijnen is sinds 2004 lifestylegids en stadsgids in Antwerpen. Dat merkte ik tijdens het lezen aan de namen van straten, aan het aanduiden van gebouwen of details op een muur, waarop ik nu zeker zal letten.
Gerda Sterk
