Het drama voltrekt zich in de Slowaakse Republiek, in de periode 1939-1945 formeel een zelfstandige staat, in de praktijk een satelliet van nazi-Duitsland. Eind februari 1942 moesten alle ongetrouwde Joodse meisjes tussen de 16 en 36 zich melden om voor de regering als tijdelijke “contractarbeiders” te gaan “werken” in Polen waar zij “geherhuisvest” zouden worden. Niet vermoedend wat hen te wachten stond - sommigen waren trots om hun vaderlandse plicht te vervullen - maakte men hen zelfs wijs dat ze zouden tewerkgesteld worden in een schoenenfabriek. Nochtans had de Slowaakse regering reeds in september 1941 onder leiding van de collaborerende priester-president Jozef Tiso een “Joodse Codex” opgesteld met allerlei anti-Joodse maatregelen en betaalde zij in 1942 500 Reichsmark aan de nazi’s voor elke afgevoerde Joodse dwangarbeider.

Maar waarom werden voor dat eerste Jodentransport naar Auschwitz jonge, ongetrouwde vrouwen geselecteerd? En waarom 999? Dit blijkt te maken te hebben met de obsessie die de leiders van het Derde Rijk koesterden voor occulte mystiek, astrologie, numerologie en andere “wetenschappelijke instrumenten” waarmee de overwinning kon behaald worden. SS-kopstuk Heinrich Himmler, fervent aanhanger van astrologie, had het eerste vrouwentransport naar Auschwitz persoonlijk bevolen. Want voor hem stond “999” symbool voor het begin van de “Endlösung”, de systematische genocide op het Joodse volk in Europa. “Dit was oorlog, en met de sterren aan zijn zijde, ging Himmler over tot de aanval – de aanval op jonge, Joodse vrouwen”, schrijft Macadam.

Macadam volgt de meisjes stap voor stap. Met in de hoofdrol de zusjes Edith en Lea Friedman uit het Oost-Slowaakse Humenné en anderen uit Michalovce, Preśov en de regio’s Poprad en Stropkov. Van de eerste lokale meldplek in Slowakije, waarbij ze zich voor de geile blikken van fascistische Hlinka-wachters moesten uitkleden voor een “medisch onderzoek”, naar het treinstation. Op transport richting het vunzige Kamp Poprad en vervolgens de grens over naar het Stammlager Auschwitz I.

Dan komen ze in de handen van de SS. Ruwe gynaecologische onderzoeken ondergaan. Kaal geschoren worden van kop tot teen. Ontsmet worden in een vat met ijskoud water. Gekleed worden in uniformen van dode Russische soldaten, pakken die stijf staan van gedroogd bloed en feces, doorzeefd met kogelgaten. Het vrouw-zijn en het mens-zijn werd hen afgepakt. En toch geloofden de meisjes nog steeds dat ze binnen enkele maanden naar huis zouden worden gestuurd.

Het tweede deel van het boek besteedt aandacht aan het leven in het kamp. Waar verzetsacties in de kiem werden gesmoord en de meisjes gedwongen werden om briefkaarten met voorgekauwde leugens naar het thuisfront te sturen. En vooral het oord waar zij smerig, gevaarlijk en onzinnig werk moesten verrichten, bedoeld om hen lichamelijk en geestelijk te breken. Vele meisjes werden gek. Beroofd van hun identiteit, emotioneel verpletterd, uitgeput en ontmenselijkt door fysieke en verbale wreedheid, kostte het zelfs wilskrachtige meisjes enorm veel moeite om hun geestelijke gezondheid te bewaren. Ook moreel verzwakten ze, en ze begonnen voedsel van elkaar te stelen: “Tot je daadwerkelijk hongersnood hebt meegemaakt, weet je niet wat je een ander mens kunt aandoen”, getuigt Edith Friedman. Ondertussen begonnen de eerste massa-executies. Ook startten in Slowakije de protesten tegen de familietransporten die op 15 mei 1942 door het Slowaakse parlement werden gelegaliseerd. Bovendien stak een onzichtbare vijand de kop op: tyfus. Daarbovenop kwam ook nog Heinrich Himmler op bezoek om zijn killing fields te inspecteren.

Drie weken na Himmlers bezoek was Auschwitz-Birkenau klaar om vrouwelijke gevangenen te ontvangen. In dit grootste vernietigingskamp ooit, op 3 kilometer lopen van Auschwitz I, lag de vrouwenafdeling aan de linkerkant van de hoofdingang. De toestanden daar waren nog erbarmelijker dan in Auschwitz I. Voor veel meisjes was Birkenau de nekslag: sommigen pleegden zelfmoord door zich op de hekken te storten die onder hoogspanning stonden. Op 15 augustus 1945 werden de eerste vrouwelijke gevangenen geselecteerd om te worden vermoord in de pas gebouwde gaskamers. Anderen wisten (voorlopig) aan de dood te ontsnappen door zich op te geven als vrijwilliger voor arbeid in de naai-, boerderij- of sorteerploegen of voor het “Leichenkommando” waar ze belast werden met het sjouwen van lijken. Nog anderen konden een veilig kantoorbaantje met heel wat privileges bemachtigen. Maar in Birkenau begon de vernietiging echt. SS-dokter Johann Paul Kremer noteerde in zijn dagboek: “In vergelijking hiermee lijkt Dantes Inferno bijna een komedie”.

Het meisjeskamp leed het meest. Luizen, ratten en mijten. Dorst en uithongering. Tyfus, gangreen en tuberculose. Medische experimenten. Gedwongen worden om de hele dag naakt in de sneeuw te staan. Slagen, hondenbeten: Tienduizenden vergassingen vonden er plaats. Er was een mislukte ontsnappingspoging van de zussen Zimmerspitz, nadien tot ter dood gemarteld. Toch waren er ook wat lichtpunten: enkele meisjes ontsnapten uit de klauwen van de beruchte dokter Josef Mengele dankzij de zorgen van de Joodse vrouwelijke arts Manci Schwalbova. De Joodse vrouwelijke gevangenen van het “Kanada-Kommando” hadden een eigen barak en daardoor een relatief beschermde functie.

De auteur besteedt ook aandacht aan de beroemde ontsnapping van Rudolf Vrba en Alfréd Wetzler, uitmondend in het Vrba-Wetzler-rapport, een 32 pagina’s tellend document dat de eerste gedetailleerde informatie over het kamp beschreef die door de geallieerden serieus werd genomen. Evenwel niet ernstig genoeg opdat de geallieerde troepen actie zouden ondernemen…

Ondertussen escaleerden de transporten, de executies en de wreedheden. Op 29 augustus 1944 brak de Slowaakse Nationale Opstand uit die vrij snel werd neergeslagen en aanleiding gaf tot zware Duitse vergeldingsacties tegen de Joden. Met het opblazen van een gaskamer in Birkenau op 7 oktober 1944 had het verzet een slag toegebracht, echter onvoldoende om de moordmachine stop te zetten.

Het derde deel van het boek behandelt de ontruiming van het kamp, de verschrikkelijke winterse dodenmarsen vanuit Auschwitz waartoe duizenden mannelijke en vrouwelijke gevangenen werden gedwongen naarmate de Russische opmars dichterbij kwam, en tenslotte de bevrijding. Vreugdetranen bij de overgebleven meisjes van het eerste transport, maar ook gevaar voor verkrachting door Russische soldaten. Dan volgen de penibele terugtochten naar huis.

Vervolgens schrijft de auteur over de posttraumatische stoornissen, de processen tegen de SS’ers en de verdere lotgevallen van de weinige Auschwitzoverlevenden. Tenslotte poogt Macadam een antwoord te geven op vraag waarom sommige vrouwen het wel overleefden en anderen niet.

Macadam is erin geslaagd een prachtig en erg waarheidsgetrouw gruwelverhaal te schrijven over de meisjes en de jonge vrouwen van het eerste officiële Joodse transport naar Auschwitz. Bovendien illustreert zij dit met historisch beeldmateriaal. Ze heeft in aanvulling op de talloze gesprekken die ze voerde met overlevenden en de vele geraadpleegde archieven de vrijheid genomen om dialogen toe te voegen die de scènes completeren. En dat brengt de slachtoffers erg dichtbij…