5 januari 2022
En nu is het oorlog. Lessen voor de volgende crisis.
Philippe De Backer (1978) is doctor in de biotechnologie en was Europees Parlementslid voor de Open VLD van 2011 tot 2016. In 2016 werd hij staatssecretaris, bevoegd voor de Bestrijding van Sociale Fraude, Privacy en Noordzee. Na de regeringscrisis in 2018 werd hij bevorderd tot minister waarbij hij naast zijn vorige bevoegdheden ook verantwoordelijk werd voor de departementen Digitale Agenda, Telecom, Post en Administratieve Vereenvoudiging. In 2019 kondigt hij zijn afscheid uit de actieve politiek aan. De nieuwe regeringsvorming blijft echter zeer lang aanslepen waardoor hij in maart 2020 bij het uitbreken van de eerste Covid-19 besmettingen nog steeds in functie is. Uiteindelijk zal hij tot oktober 2020 op post blijven waarna hij bestuurslid werd bij het fintechbedrijf Unifiedpost.
Tijdens het weekend van 21 maart 2020 kreeg hij van toenmalig premier Wilmès en minister van Volksgezondheid De Block de leiding van een crisiscel toegewezen. Die zondag – 22 maart – heeft hij zijn eerste virtuele vergadering met het team dat het hoofd zou vormen van de Taskforce Shortages, opgedeeld in vijf werkgroepen: testing, medische hulpmiddelen, geneesmiddelen, medische toestellen en logistiek. Na twee weken Corona-crisis was het duidelijk dat er in elk van die vijf cellen grote tekorten bestonden.
Als biotechnoloog is hij uitermate geschikt om de noden en de oplossingen te zien tijdens het begin van de logistieke ramp die de eerste golf van het virus veroorzaakte. Van alles was er te weinig en er heerste vooral chaos op het terrein. Er moest voldoende medisch materiaal gevonden worden zoals mondmaskers, beschermende kledij en zuurstof. Ook de distributie ervan moest snel en naar behoefte verlopen. Dat was de eerste taak die De Backer op zich nam. Met zijn wetenschappelijke achtergrond schatte hij de ernst van de pandemie correct in. Daarnaast kende hij heel de sector van de gezondheidszorg en de biobedrijven door en door.
Met zijn boek ‘En nu is het oorlog’ schrijft hij het verslag over die bewogen periode. Het eerste deel noemt hij ‘Ten oorlog’ en is op zo’n manier geschreven alsof je zelf mee deel uitmaakt van de werkgroepen. Je krijgt het gevoel dat je zelf midden in de crisis leeft. De sfeer van de eerste dagen draait om de grote beslissingen die toen in geen tijd moesten worden genomen. Elke dag werd De Backer wel geconfronteerd met een nieuwe uitdaging. Elk probleem heeft hij stap voor stap kunnen oplossen. Zo krijg je werkelijk het gevoel van de oorlog die hij met zijn collega’s tegen het virus aan het voeren was.
Het is verbazend hoeveel firma’s op een oneerlijke manier geld proberen te winnen door minderwaardig materiaal te leveren. Ook de vele mekaar dikwijls tegenwerkende comités, adviesorganen, experts, koepels, artsenverenigingen, laboratoriumorganisaties en zelfs het ministerie van Financiën – elk met hun eigen inzichten en belangen – vertragen en bemoeilijken het werk. De deelstaten verschuilen zich, waar mogelijk, achter de federale regering. De negen ministers van Volksgezondheid met elk specifieke en soms overlappende bevoegdheden en verantwoordelijkheden zorgen enkel voor verwarring. Voeg daar nog aan toe dat de deelnemers aan het Overlegcomité al voor de vergadering hun persoonlijke mening verkondigen en ook achteraf nog tegengesteld commentaar leveren.
Plots staan er ook experts allerhande op die de meest tegenstrijdige verklaringen afleggen en de bevolking overweldigen met hun (pseudo-)wetenschappelijk argumentatie. Zo is het moeilijk voor De Backer om op een serene manier dit gigantische werk af te maken. Dat hij daar uiteindelijk toch in slaagt, is grotendeels te danken aan zijn keuze van uitmuntende medewerkers, elk in hun specialiteit, én zijn enorme inzet. Hij benadrukt herhaaldelijk dat het feit dat hij zijn afscheid van de politiek reeds had aangekondigd, hem geholpen heeft om op een doortastende wijze op te treden. Hij moest niet aan zijn herverkiezing werken of zich inhouden om niet tegen anderen hun kar te rijden.
Dit deel van het boek, ‘Ten oorlog’ is het dagboek van De Backer en uiteraard persoonlijk. Je volgt de evolutie van de toestand op het terrein op de voet. Als leek word je geregeld op het verkeerde been gezet en niet alles is wat het lijkt. Uiteraard zijn dit de inzichten van de auteur en het zou goed zijn als je die kon vergelijken met de inkijk van de andere hoofdrolspelers op deze crisis.
De Backer schrijft in deel twee van zijn boek twaalf lessen die de volgende crisis moeten kunnen helpen vlotter te doen verlopen. Vooral het feit dat we in België niet voorbereid waren op een crisis van zo’n omvang, deed ons erg veel tijd verliezen. In korte artikels geeft hij op een realistische wijze aan wat de aandachtspunten dienen te zijn. Hij is er trouwens van overtuigd dat we snel in een volgende crisis kunnen verzeild geraken.
In het laatste deel stelt De Backer vast dat deze pandemie wel zeer lang duurt en grote druk legt bij elke participant, en helaas zijn we dat allen. De verantwoordelijkheid was enorm en om zo’n crisis te kunnen bestrijden is een volwaardige regering nodig die het vertrouwen van de hele bevolking heeft. Dat kan al een eerste werkpunt in België worden. Er is geen tijd meer te verliezen. Dit land moet de toekomst worden ingeleid. Er dient bestuurd te worden op basis van principes en we moeten afstappen van hypergedetailleerde regels met steeds meer details om ieder opduikend achterpoortje te dichten. Het gebrek aan transparantie creëert geen draagvlak voor de toekomst. Politieke hervormingen zijn noodzakelijk en er zal ook een einde moeten worden gemaakt aan politieke benoemingen. Het logge, complexe politieke bestel verzwakt enkel de beleidscultuur. We verlangen en kijken uit naar een geëmancipeerde maatschappij waarin de burger zich gerespecteerd en gelukkig kan voelen.
Maart 2020 was het begin van een pandemie waarvan we nu – twee jaar later – het einde nog steeds niet kennen. Niemand had ervaring en maatregelen moesten wel, erg dringend genomen worden. Spreken van voortschrijdend inzicht biedt voor politiekers geen oplossing. Bij hen gaat het over macht en in de schijnwerpers staan.
In ‘En nu is het oorlog’ vertelt De Backer op een boeiende en vlotte manier hoe hij bij de start van de crisis door de politiek werd ingehaald. Over zijn afscheid werd niet meer gesproken. Hij beschrijft wat de moeilijkheden waren en welke discussies er tussen de betrokken partijen werden gevoerd. Dikwijls is hij gefrustreerd en boos en voelde hij zich bedrogen en belogen door mensen en organisaties waarvan hij dacht dat ze juist nuttig konden zijn.
Door de eenvoud van zijn ‘twaalf lessen voor de volgende crisis’ zijn ze toepasbaar op wat er in de toekomst op ons af zal komen. Hij twijfelt er niet aan dat er ons nog een crisis te wachten staat en geeft hints hoe we ons daartegen kunnen wapenen. De Backer is zeer eerlijk in zijn boek en geeft aan waar er fouten zijn gemaakt of waar er tekortkomingen waren, ook in zijn eigen taskforce. De politici zouden de moed moeten hebben meer van dergelijke openhartige werken te schrijven. Het zou, ook voor henzelf, verrijkend en leerrijk zijn. Met dit werk krijg je een inkijk hoe het er tot nu toe aan toeging tijdens de Corona-pandemie in België. Nog beter zou zijn als we ook van andere hoofdrolspelers in deze crisis hun dagboek hiernaast zouden kunnen leggen. Helaas is het beperkt tot de rol van de taskforce onder leiding van De Backer. Wat deden de anderen? Hoe ging het eraan toe met de bevolking tijdens de lockdown? Welke maatregelen waren zinvol en in hoeverre werden ze aanvaard en nageleefd? Er zijn nog zo vele onbeantwoorde vragen waarin de politiek een hand had.
Dit boek is een aanrader voor iedereen die meer wil weten over hoe beleidsmensen dit aspect van deze crisis aanpakten. De Backer prijst zich gelukkig met zijn uitstap uit de politiek. Met Frank Vandenbroucke heeft hij een waardige opvolger. Trouwens net als hij een politieker die zich geen zorgen hoeft te maken over zijn herverkiezing. Naast de hele gezondheidstoestand is dat trouwens de boodschap die De Backer ons herhaaldelijk meegeeft: ‘Het is niet gezond om je hele leven lang politicus te blijven. Ik was onthecht van de politiek en kon focussen op de dingen die er écht toe deden: mensenlevens redden.’
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
