17 oktober 2022
Willem Elsschot in Parijs
Eric Rinckhout kan beschouwd worden als een expert op het gebied van het oeuvre van Willem Elsschot, pseudoniem van Alfons De Ridder. Hij verzorgde verschillende publicaties over zijn werk en is tevens de auteur van de Dwaallicht-wandeling en van de wandelbrochure ‘Willem Elsschot aan zee’.
In dit werk onderzoekt de auteur de inspiratiebronnen en de ontstaansgeschiedenis van “Villa des Roses”, de debuutroman van Elsschot uit 1910.
Na een eerder tumultueuze, volgens bepaalde biografen zelfs liederlijke jeugd (Elsschot werd van school verwijderd, werd vader op zijn negentiende, wat hem er niet van weerhield een vrolijk studentenleven te leiden met cafébezoek als hoofdvak) behaalde hij toch als primus van zijn klas zijn diploma aan de Antwerpse Handelsschool. In 1906 vertrok hij alleen, zonder de moeder van zijn kind die hij slechts sporadisch bezocht, naar Parijs waar hij in dienst trad van de Argentijnse zakenman Alfredo Bustos. Die was een aartssjoemelaar, de belichaming van Bedrog met een hoofdletter B, een goede leermeester voor Elsschot en die model zal staan voor de figuur Laarmans in ‘Lijmen’.
Ook bij het schrijven van ‘Villa des Roses’ zal hij dankbaar gebruik maken van zijn wedervaren in Parijs waar hij anderhalf jaar verbleef. Allerlei voorvallen komen terug in het boek, zoals een aantal zelfmoorden in de omgeving van het pension waar hij logeert en de talrijke illegale abortussen. Een van de pensiongasten schiet zich dood, het dienstmeisje Louise, zwanger van een van de pensiongasten, pleegt abortus. Uit de manier waarop, blijkt dat Willem Elsschot zeer goed op de hoogte is en wellicht zelf een dergelijke situatie van nabij heeft meegemaakt. Volgens Eric Rinckhout zou hij misschien ook een verhouding gehad hebben met een zekere “Louise”. De sociale kloof die gaapt tussen het bedrogen dienstmeisje en haar gelegenheidspartner weerspiegelt dezelfde kloof die bestond tussen de Alfons De Ridder en Fine, de moeder van zijn zoon, en tussen de respectievelijke families.
Elsschot heeft zich ook laten inspireren door een aantal figuren uit zijn jeugd. De uitbaatster van het pension vertoont gelijkenissen met zijn moeder en een kostganger doet denken aan een diamantair uit de Antwerpse diamantwijk, in de nabijheid van de bakkerij van zijn ouders.
Eric Rinckhout levert een knap staaltje speurwerk af naar het ontstaan van de debuutroman van Willem Elsschot. Na minutieus onderzoek heeft hij kunnen uitvissen waar het pension precies gelegen was en wanneer het gesloopt werd om plaats te maken voor de aanleg van een nieuwe straat. Hij slaagt erin de ware identiteit van de uitbaters te achterhalen en wat er met hen gebeurd is na het sluiten van het pension. Misschien heeft hij ook een spoor gevonden van Louise.
Bovendien heeft hij zijn onderzoek niet beperkt tot Parijs. In 1908 verlaat de schrijver Parijs voor Rotterdam waar hij aan de slag kan als chef-correspondent op een scheepswerf. In dit jaar trouwt hij uiteindelijk ook met Fine, die zich met hun intussen zevenjarige zoon bij hem voegt. Hij schrijft er zijn debuutroman ‘Villa des Roses’, die aanvankelijk in Nederland meer aandacht krijgt dan in Vlaanderen, waar recensenten het boek veroordelen wegens zedeloosheid en ongebondenheid, verhalen over een gedegenereerde wereld in een wulps-ongezonde sfeer… In Vlaanderen komt de roman op de ‘Index’ van de Katholieke Boekerijen onder de quotering 1: verboden lectuur. In het katholieke Vlaanderen uit die tijd heeft een dergelijke veroordeling nog een grote impact.
Naast de ontstaansgeschiedenis van de debuutroman bezorgt de auteur ook een summiere blik op enkele aspecten van het persoonlijk leven van Alfons De Ridder, waarvan de meeste lezers geen kennis hebben.
Het spreekt voor zich dat voorafgaande lectuur van de roman onontbeerlijk is. Het boek opnieuw lezen is eveneens aanbevolen, waarbij de lezer dan, dank zij de opzoekingen van Eric Rinckhout, tot nieuwe inzichten zal komen. Ofschoon Willem Elsschot reeds meer dan zestig jaar overleden is wordt hij nog steeds gelezen, wat bewijst welke grote schrijver hij wel was en dit in een tijd zonder subsidies, werkbeurzen en literaire prijzen. Bij de talrijke Elsschotianen zal dit werk zeker niet in hun bibliotheek ontbreken.
Ignace Claessens
Ignace Claessens
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Paul Van Aelst: https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/709/willem-elsschot-in-parijs/
Meer van Ignace Claessens
