19 november 2022
Tussen demagogie en hypocrisie. Herinneringen van de eerste vluchtelingencommissaris.
Marc Bossuyt is een vooraanstaand jurist, een deskundige op gebied van internationaal publiek recht en mensenrechten. Hij is emeritus hoogleraar volkenrecht aan de Universiteit Antwerpen, rechter in en later voorzitter van het Grondwettelijk Hof, VN-functionaris en de eerste Commissaris-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen van 1987 tot 1997.
De bevoegdheid om vluchtelingen te erkennen lag vóór 1987 in handen van de VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, doorgaans een hoge buitenlandse VN-diplomaat. De VN verzocht de Belgische regering ontlast te worden van deze opdracht en in 1987 werd Marc Bossuyt aangesteld als eerste Commissaris-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen, functie die hij uitoefende tot 1997. Zijn herinneringen aan deze periode heeft hij thans te boek gesteld.
Zonder twijfel kan de auteur beschouwd worden als dé specialist in België betreffende de asielproblematiek, vandaag opnieuw erg actueel. De problemen zijn doorheen de jaren dezelfde gebleven en onze politici zijn er nooit in geslaagd er een afdoend antwoord op te formuleren. Ook Europa bleef en blijft in gebreke. De budgetten zijn te klein, er is onvoldoende deskundig opgeleid personeel, infrastructuur laat te wensen over. De zeer grote en blijvende achterstand in de afhandeling van de dossiers is daar een gevolg van. De trage afhandeling van de asielaanvragen verhoogt de aantrekkingskracht voor de vluchtelingen, terwijl een falend terugwijzingsbeleid, in de hand gewerkt door een gebrek aan onontbeerlijke medewerking van de landen van herkomst, een afdoend asielbeleid onmogelijk maakt.
Marc Bossuyt weet maar al te best wat er schort en wat er dringend moet gebeuren om aan de problematiek te verhelpen: vereenvoudiging van de procedure, beperking van de beroepsmogelijkheden, ontmoediging van illegale migratie door illegale immigranten uit te sluiten van een eventuele verblijfsvergunning, gepaard gaande met een efficiënt uitwijzingsbeleid. Daarbij is het belangrijk dat alle maatregelen om de instroom te beperken op Europees niveau genomen worden. De nationale staten staan vrij machteloos, vooral sinds 1990 toen het Europees Hof van de Rechten van de Mens geëvolueerd is naar een “asielhof” en tevens het concept “medisch asiel” ingevoerd heeft, waarbij een gunstmaatregel omgevormd werd tot een subjectief recht. Geen enkele staat heeft dit recht bij de toetreding tot het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens onderschreven. Het Hof is opgetreden als wetgever en heeft zich daarbij bezondigd aan activisme. Het is natuurlijk gemakkelijk als men niet de gevolgen moet dragen van zijn beslissingen.
Daarnaast behandelt de auteur ook enkele politiek gevoelige dossiers uit het verleden. België is daarbij herhaaldelijk in de clinch gegaan met Spanje. Het begon met het verzoek van Spanje tot uitlevering van een aantal Baskische vrijheidsstrijders waarvan het Spaans-Baskische koppel Moreno-Garcia, en onlangs de president van de regionale regering van Catalonië, Carles Puigdemont, de bekendste waren. Ook de weigering tot uitlevering van de Ierse asielzoeker, pater Patrick Ryan, aan het Verenigd Koninkrijk gaf aanleiding tot wrevel. Achteraf is gebleken dat deze weigering onterecht was, toen bleek dat deze pater een actieve terrorist was die spijt had dat zijn aanslagen niet meer slachtoffers gemaakt hadden…
De auteur kent de ter zake geldende wettelijke regeling perfect. Hij gaat ervan uit dat dit ook bij de lezer het geval is. Niet iedereen echter is op de hoogte van het bestaan van de diverse instellingen die een rol spelen in de opvang en de erkenning van vluchtelingen en van de verschillende procedures. Wat doen precies de Dienst Vreemdelingen, het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen, Fedasil? Hoe verhouden deze overheidsinstellingen zich tot elkaar? Welke middelen staan er open voor de geweigerde asielzoeker? Welke rol spelen daarbij de Vaste Beroepscommissie, de burgerlijke rechtbanken, de Raad van State, het Arbitrage/Grondwettelijk Hof?
Idem wat betreft de verzoeken tot uitlevering/overlevering van personen die om politieke redenen asiel vragen. Hoe verloopt de procedure? Wie beslist er finaal en welke inbreng hebben daarbij de Commissaris-Generaal voor de Vluchtelingen, de Ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken, de Kamer van Inbeschuldigingstelling bij het Hof van Beroep?
Een klare, duidelijke en voorafgaandelijke uitleg zou de leesbaarheid van het werk sterk bevorderen. De auteur realiseert zich te weinig dat zijn kennis geen gemeengoed is.
Nu de opvang van de vluchtelingen opnieuw zeer acuut is heeft Marc Bossuyt er goed aan gedaan zijn ervaringen te boek te stellen. Terecht hekelt hij bepaalde personen en organisaties die een efficiënt beleid hypothekeren. Ook de hypocrisie en demagogie van verschillende politici en actievoerders worden aan de kaak gesteld.
Bij het einde van zijn carrière heeft de auteur de vrijheid terug te blikken op het verleden, aan te duiden wie er gefaald heeft, wie zijn beleid gesteund heeft en van wie hij tegenkanting ervaren heeft, wie hem en zijn medewerkers ten onrechte beschuldigd hebben, welke politicus bekwaam was en wie door de mand viel. Hij heeft die kans met verve gegrepen en het valt te hopen dat zijn opmerkingen en aanbevelingen eindelijk eens gehoor vinden bij de beleidsverantwoordelijken en hen er toe aanzetten de passende maatregelen te nemen zodat zij straks, in 2024, niet aan de klaagmuur moeten staan bij een nieuwe “zwarte zondag”. Marc Bossuyt staat klaar met het recept.
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
