11 januari 2023
De onzichtbaarheid van de vrouw. Van de prehistorie tot nu.
De vaststelling ‘Vrouwen staan een treetje lager dan de man’ staat al in de inleiding. "Tot halverwege de 20e eeuw slingeren zowel wetenschappelijke publicaties als literaire, artistieke en filosofische werken de meest negatieve vrouwenbeelden de wereld in". Regelmatig wordt Freud geciteerd die zich superieur en beledigend uitlaat over de vrouw.
Simone de Beauvoir schreef: "De hele geschiedenis van de vrouw is geschreven door de man". Eer de auteur toekomt aan haar vakgebied, de prehistorie, zal ze uitvoerig aantonen dat de Beauvoir gelijk had. De eerste boeken over prehistorie met de vrouw als onderwerp verschenen pas aan het begin van de 20e eeuw.
Nee, de prehistorische vrouw stond niet de hele dag de grot te vegen!
Pas in hoofdstuk 3 komt Patou-Mathis aan bij de oervrouw, die wetenschappers enkel leren kennen via opgravingen. Het ontdekken van skeletten en voorwerpen was mannenwerk en de interpretatie ervan ook. Zonder goede bewijzen werd er geconcludeerd dat mannen de jagers en de uitvinders waren en de vrouwen hoogstens eten verzamelden. Sinds prehistorie eindelijk een echte wetenschap geworden is, komt dat idee op losse schroeven te staan.
Pas in hoofdstuk 3 komt Patou-Mathis aan bij de oervrouw, die wetenschappers enkel leren kennen via opgravingen. Het ontdekken van skeletten en voorwerpen was mannenwerk en de interpretatie ervan ook. Zonder goede bewijzen werd er geconcludeerd dat mannen de jagers en de uitvinders waren en de vrouwen hoogstens eten verzamelden. Sinds prehistorie eindelijk een echte wetenschap geworden is, komt dat idee op losse schroeven te staan.
Minderwaardig van Godswege
Uit "heilige" teksten, voornamelijk van joods-christelijke en islamitische oorsprong, wordt het duidelijk dat God zelf de vrouw als tweederangsfiguur op de wereld zette. We weten uit onze gewijde geschiedenis dat Eva uit een rib van Adam gemaakt werd en dat ze vervolgens de hele mensheid in zonde dompelde. Maar ook Boeddha raadt mannen aan uit de buurt van vrouwen te blijven als ze een hoog niveau van kennis en goddelijke zuiverheid willen bereiken.
Hysterie was een typische vrouwelijke ziekte, de middeleeuwer in het Westen dacht zelfs dat zo'n vrouw door de duivel bezeten was.
Menstruatie was een voorbeeld van de onreinheid van het vrouwelijk wezen en daarover waren meerdere godsdiensten het eens.
Uit "heilige" teksten, voornamelijk van joods-christelijke en islamitische oorsprong, wordt het duidelijk dat God zelf de vrouw als tweederangsfiguur op de wereld zette. We weten uit onze gewijde geschiedenis dat Eva uit een rib van Adam gemaakt werd en dat ze vervolgens de hele mensheid in zonde dompelde. Maar ook Boeddha raadt mannen aan uit de buurt van vrouwen te blijven als ze een hoog niveau van kennis en goddelijke zuiverheid willen bereiken.
Hysterie was een typische vrouwelijke ziekte, de middeleeuwer in het Westen dacht zelfs dat zo'n vrouw door de duivel bezeten was.
Menstruatie was een voorbeeld van de onreinheid van het vrouwelijk wezen en daarover waren meerdere godsdiensten het eens.
Schoonheid is een gevaar
Het vrouwenlichaam wordt door mannen beschouwd als een kapitaal, waaraan ze macht en aanzien ontlenen. Daarom is schoonheid een gevaar en moeten vrouwen zich achter een sluier of zelfs méér kledij verstoppen. De schrijfster vertelt het oorspronkelijk verhaal van De Schone Slaapster waarin een verkrachting gebanaliseerd wordt.
Sinds de ontdekking van de rotstekeningen van Lascaux, gaat men ervan uit dat die door mannen getekend zijn, zonder dat er enig bewijs voor is. Er is evenmin bewijs dat het moderne patriarchaat al in de prehistorie bestond.
Het vrouwenlichaam wordt door mannen beschouwd als een kapitaal, waaraan ze macht en aanzien ontlenen. Daarom is schoonheid een gevaar en moeten vrouwen zich achter een sluier of zelfs méér kledij verstoppen. De schrijfster vertelt het oorspronkelijk verhaal van De Schone Slaapster waarin een verkrachting gebanaliseerd wordt.
Sinds de ontdekking van de rotstekeningen van Lascaux, gaat men ervan uit dat die door mannen getekend zijn, zonder dat er enig bewijs voor is. Er is evenmin bewijs dat het moderne patriarchaat al in de prehistorie bestond.
Onzichtbare vrouwen
Het boek heeft zeker tekortkomingen. Dat vrouwen al sinds mensenheugenis vergeten en achteruit gesteld worden, kan de auteur maar in vogelvlucht beschrijven. De huidige toestand is op Frankrijk toegepast. België voerde het stemrecht pas in 1949 in, dat is nog later dan in Frankrijk. Dat vrouwen weinig vertegenwoordigd zijn in leidinggevende functies, dat de salarissen nog altijd niet gelijk zijn en de waardering evenmin, geldt zowat voor de hele wereld. Het is jammer dat er geen afbeeldingen zijn opgenomen, terwijl de auteur het dikwijls over afbeeldingen, zoals de Venusbeeldjes heeft.
Het boek heeft zeker tekortkomingen. Dat vrouwen al sinds mensenheugenis vergeten en achteruit gesteld worden, kan de auteur maar in vogelvlucht beschrijven. De huidige toestand is op Frankrijk toegepast. België voerde het stemrecht pas in 1949 in, dat is nog later dan in Frankrijk. Dat vrouwen weinig vertegenwoordigd zijn in leidinggevende functies, dat de salarissen nog altijd niet gelijk zijn en de waardering evenmin, geldt zowat voor de hele wereld. Het is jammer dat er geen afbeeldingen zijn opgenomen, terwijl de auteur het dikwijls over afbeeldingen, zoals de Venusbeeldjes heeft.
Epiloog
"We staan aan het begin van een revolutie" zo besluit Patou-Mathis. De prehistorische wetenschap speelt een belangrijke rol. Helaas gaat het geweld tegen vrouwen door. In Frankrijk worden jaarlijks 200.000 vrouwen door hun man geslagen en velen sterven als gevolg daarvan. Het patriarchaat is niet "natuurlijk".
#MeToo is een schokgolf die misschien sneller dan verwacht duidelijk kan maken dat de vrouw niet "van nature" het bezit is van de man, die haar seksualiteit mag controleren en haar tot een leven aan de haard kan verplichten.
"We staan aan het begin van een revolutie" zo besluit Patou-Mathis. De prehistorische wetenschap speelt een belangrijke rol. Helaas gaat het geweld tegen vrouwen door. In Frankrijk worden jaarlijks 200.000 vrouwen door hun man geslagen en velen sterven als gevolg daarvan. Het patriarchaat is niet "natuurlijk".
#MeToo is een schokgolf die misschien sneller dan verwacht duidelijk kan maken dat de vrouw niet "van nature" het bezit is van de man, die haar seksualiteit mag controleren en haar tot een leven aan de haard kan verplichten.
Een literatuurlijst, namenregister en uitgebreide Noten (méér dan 80 bladzijden) sluiten het boek af. Mijlpalen is een apart hoofdstukje waarin we in jaartallen een overzicht van de menselijke ontwikkelingsgeschiedenis krijgen. De vertaalster rechtvaardigt een paar ingrepen.
Gerda Sterk
Gerda Sterk
Vertaler: Ilse Barendregt
Meer van Gerda Sterk
