5 maart 2025
Imperialisme
We zaten gisteren maar met tien mensen in de tweede kleinste zaal van een arthousecinema in een provinciestad. Het was een risico. We gingen niet voor de thriller die ook in de programmatie zat, maar waagden het te gaan kijken naar een documentaire. 'Soundtrack to a coup d’état' heette de prent, niet eens een welluidende, eerder een dadaïstische titel die verwarring en bizariteit oproept wat meer dan eens voor een vuilhoop van gratuit protest tekent. Het zou gaan over de betrokkenheid van België bij de moord op Lumumba. Ouwe koek meteen. We zijn meer dan zestig jaar verder en ze hebben in Sub-Sahara-Afrika nu andere katten te geselen, dachten we er nog stilletjes bij. Maar het was de soundtrack die ons overhaalde. De trailer toonde overtuigend hoe de freejazz in zijn glorietijd een rebelse uiting van gekanaliseerd geweld geweest was. Toen we Zap Mama als een van de maaksters van de film opmerkten, twijfelden we niet langer. We zagen deze grande dame ooit op ManiFiesta, waar ze een overtuigende indruk naliet.
Wat we te zien kregen was een twee en een half uur durende aaneenrijging van de best gekozen filmfragmenten over de onafhankelijksstrijd van Congo. Alle snaren werden geraakt. Het scenario overtrof de meest stoutmoedige thriller die we hadden kunnen kiezen. Toen Nina Simone met haar stem die door merg en been ging, de wilde drumpartijen stillegde en ingetogen de schreeuw die uit de verknechting rees vertolkte, was een diep beschaamde krop in de keel het enige wat ons restte.
Wat een aanklacht tegen het koloniale imperialisme! De manier waarop de aanvankelijke hoop op een Verenigde Staten van Afrika vakkundig diplomatiek de nek werd omgewrongen, maakte de wraaklust van de meest vredevolle mens in ons wakker. Terwijl de brede gemeenschap van volkeren in de Verenigde Naties van toen geen clubje egoïsten bleek, maar – revolutionaire communisten op kop – nog voluit de kaart voor de onafhankelijkheid en de gelijkheid van nieuwe pas ontvoogde vrije landen trok, slaagden the powers that be erin om via omkoping en moord de macht te bewaren en de zeggenschap over de ontginning en de handel van uranium, koper, kobalt, goud en diamant te bewaren. De konkelfoezerijen van het geprivatiseerde en gefortuneerde Union Minière met de religieuze, politieke en dynastieke krachten ontgoochelden zo sterk, dat het overduidelijke verband met de brandhaarden van vandaag het enige argument was om te geloven dat het werkelijk zo gegaan is.
Daar stonden we dan, moreel uitgeschud, emotioneel ontstoken, op de drempel van vredig Kortrijk, aan de nieuwe, verlaagde Leieboorden, te 'genieten' van ons avondje uit.
Ik heb het veel over de mensenrechtelijke schande die zich achter de gevangenismuren van onze afgeborstelde glittersamenleving afspeelt, omdat ik er de beste van mijn dagen al strijdend tegen alle soorten onrecht heb doorgebracht. Ik leg graag het verband tussen het in stand houden van de utopie van de cellulaire opsluiting en de ideologie van de individualisering. Ik roep geregeld op om de activiteitsgraad van mensen in te perken omdat de steeds toenemende drukte mens en natuur uitput.
Maar de echte bom onder een bloeiende, vredevolle, harmonieuze wereld is ongetwijfeld de geschiedenis van het koloniale geweld en de metamorfose van die brute uitbuiting in gewiekste onderonsjes tussen the big money en de laffe politiek.
Na Soundtrack to a coup d'état hoop ik nooit nog op gelijk welke barricade te staan, zonder de onrechtvaardige, gewelddadige, wrede witte overheersing van de laatste vijfhonderd jaar onvermeld te laten. Dat we als mens gevangen zitten in een groeidwang heeft met niets anders te maken dan met het uitmoorden van culturen die ons de juiste weg hadden kunnen wijzen.
Helaas, het enige wat de besten onder ons de Aziaten en Afrikanen thans toewensen is dat ze een – minderwaardig – plaatsje krijgen in het zotte monopoliespel dat wij voor hen hebben uitgezet, een spel dat zonder herziene spelregels overigens genadeloos tekent voor de ondergang van de hele soort, wit en kleurling gelijk.
Te zeggen dat we liever poker spelen met de kans op een nucleair conflict dan rond de tafel te gaan met iemand die we voor het gemak als een dictator bestempelen, terwijl we zelf in koele berekening en in schuldig wegkijken toelaten dat onze leiders onder de regie van de wapenindustrie andermaal garen spinnen bij wat ook vele gezaghebbende stemmen een genocide noemen in Gaza. We verkopen liever onze ziel aan de duivel dan onze op koloniale onderdrukking gebouwde welvaart en onze bloedige hegemonie prijs te geven. Samen met Nina Simone huil ik diep. Bebop drummer Max Roach probeert nog steeds mijn woede weg te trommelen.
Ga naar Soundtrack to a Coup d'état. Het is verplichte cinema voor ieder die durft te denken. Als Zap Mama het enkel met muziek kan zeggen, is het te waar om onder woorden te brengen. Met mijn excuses voor deze stuntelige poging.
Soundtrack to a coup d'état kan momenteel bekeken worden op VRT MAX.
Meer van Hans Claus