30 september 2021
Geneeskunde als moreel wapen (deel 1)
DSM, 'Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders', verscheen voor het eerst in 1952, een handboek waarin allerlei symptomen opgesomd worden met de bedoeling psychische aandoeningen te catalogiseren. Specialisten zijn er op die manier van verzekerd dat – wanneer ze met elkaar communiceren en een terminologie uit deze lijst gebruiken – hun woorden wel degelijk dezelfde lading dekken.
Dit psychiatrische register diende diverse malen herschreven te worden door nieuwe ziekteopvattingen die zich in de loop der tijd ontwikkelden …, maar toch vooral door de evolutie die zich in het maatschappelijk denken voltrok, waardoor men een andere kijk kreeg op wat men nu precies als pathologisch gedrag wenste te definiëren.
Een tweede versie van dit handboek zag in 1968 het daglicht. Zes jaar later bracht men er al een kleine correctie in aan, en dit op basis van het referendum dat werd gehouden onder bijna 10 000 psychiaters en psychologen. Twee derde van hen ging ermee akkoord homoseksualiteit niet langer als een ziekte te beschouwen. En dus verdween de diagnose in kwestie uit DSM-II.
De peiling waarvan hierboven sprake kwam tot stand dankzij het lobbywerk van de Gay Liberation Movement, die in de Verenigde Staten ontstaan was in aansluiting op de Stonewall-rellen van eind juni 1969. Na de zoveelste intimidatiepoging en arrestatiegolf van het politieapparaat in de gaybars, lieten de homo's zich voor de allereerste keer in hun geschiedenis niet langer als willoos vee voortdrijven in de combi's. Zij gingen de confrontatie aan met de ordehandhavers.Pikant detail hierbij is dat de strijd vooral uitging van de travestieten en dat de wapens die gehanteerd werden dus hoofdzakelijk bestonden uit 'sacochen' en pumps.
C’était du jamais vu! Reken maar dat de agenten zich geen raad wisten toen ze geattaqueerd werden door een stel gillende nichten. Dit soort situaties konden deze rasechte mannen niet de baas. Ze deden dus een oproep opdat er versterking – excusez le mot – aan zou komen rukken.
Het schrappen van homoseksualiteit uit de DSM in 1974 berustte dus níét op geneeskundige studies of argumentatie, maar kwam louter tot stand op basis van een stemming! Wetenschap heet dat toch. Wat te denken geeft over de handleiding die psychiaters plegen te hanteren. Het houdt trouwens ook een impliciet gevaar in: het vergt geen enkele moeite om op eenzelfde manier de verworvenheden terug te draaien, bijvoorbeeld wanneer de alt-right-beweging de conservatieve krachten weet te bundelen om op haar beurt voldoende druk uit te oefenen.
Het beeld zoals het zich algemeen heeft weten te verspreiden over deze stemming, behoeft toch wel enige nuancering. Het was niet zomaar in één pennentrek dat homoseksualiteit geschrapt werd uit de DSM. Er kwam eerst een nieuwe diagnose voor in de plaats: S.O.D. (Sexual Orientation Disturbance), want de geaardheid diende nog altijd als een ziekte te worden beschouwd, wanneer degene die eraan leed erdoor van streek raakte en zijn seksuele voorkeur wenste te wijzigen.
Zulke definitie zette natuurlijk de deuren open voor conversietherapie en het vooruitzicht op het spijzen van de dokters hun bankrekening: ka$$a! ka$$a!
Op het eerste gezicht mag het misschien wat vreemd lijken om zich in de geneeskunde te beroepen op een stemming bij het nemen van een diagnostische beslissing. Toch is deze werkwijze in de exacte wetenschappen niet zo uitzonderlijk. Herinner je het congres van de International Astronomical Union uit 2006, toen men de knoop doorhakte of Pluto al dan niet als een volwaardige planeet van ons zonnestelsel beschouwd moest blijven … en Pluto viel uit de gratie; hij werd weggestemd. Interpretatie van de feiten wordt dus wel eens vaker gefilterd door onze menselijke subjectiviteit, of – in het geval van homoseksualiteit – bekeken door een andere bril: een roze.
Toch hebben we nog niet het einde bereikt van het kronkelige pad. In DSM-III (1980) werd S.O.D. dan weer vervangen door E.D.H., Ego-Dystonic Homosexuality, wat betekende 'in conflict met het persoonlijke ideale zelfbeeld, waardoor angst ontstaat en het verlangen om de seksuele oriëntatie te wijzigen' … Ten slotte zou ook deze formulering in 1987 verdwijnen bij de vervelling van de psychiatrische bijbel tot DSM-III-R.
Wat veertien jaar eerder nog ondenkbaar was, kon nu opeens wel: homoseksualiteit werd gepromoveerd tot een normale variant van het menselijke geslachtsleven … (wordt vervolgd)
Meer van Rudy Van Giel