11 maart 2023
Mens voorbij markt
Een nieuwe economie in tijden van klimaatverandering
Jurgen Masure betitelt zijn boek als een pamflet. Een pamflet is doorgaans vluchtig, beknopt en klaagt iets aan. Dit boek poogt de huidige fundamentele problemen in onze samenleving te duiden. De kern zit voor een deel in de titel: de mens moet opnieuw centraal in het beleid komen te staan, niet het (economische) marktstelsel. Jurgen Masure las The great Transformation van de Poolse filosoof Karl Polanyi. Hij vond bij hem een kader om de huidige crisis te begrijpen. Milieucrisis, sociale crisis, monetaire crisis. Kortom: het huidig kapitalistisch systeem maakt alles kapot, ook onze natuur en de mens. Onze toekomst heeft een radicale crisis nodig om te overleven. De schrijver zegt niet hoe we daartoe komen en hoe die toekomst er dan uit moet zien. Wel schetst hij de contouren van een samenleving die de mens (en de dieren en de planten) voorop stelt.
Een nieuw sociaal contract
Het grote probleem is het marktfundamentalisme: de kapitalistische markteconomie lost onze problemen niet op. Voor Polanyi was de oplossing simpel: introduceer het socialisme en alles komt goed. Ondertussen weten we dat het niet zo eenvoudig is. Daarom grijpt Jurgen Masure terug naar een idee van bij de aanvang van de Verlichting: het sociaal contract. Dit idee pleit voor een nieuwe morele afspraak tussen de bevolking en de overheid. De wetten zorgen voor een harmonieuze samenleving in ruil voor het naleven van een aantal ethische regels. Deze zelfregulering zorgde voor vrede en welvaart. Nu hebben we een dergelijke zelfregulering nodig om onszelf, het klimaat en de samenleving te beschermen en te laten overleven. Een moreel juist leven op basis van eigen kennis. De vraag blijft wat we doen met de multinationale bedrijven en de superrijken die weigeren zich aan die ethische regels te onderwerpen.
Het grote probleem is het marktfundamentalisme: de kapitalistische markteconomie lost onze problemen niet op. Voor Polanyi was de oplossing simpel: introduceer het socialisme en alles komt goed. Ondertussen weten we dat het niet zo eenvoudig is. Daarom grijpt Jurgen Masure terug naar een idee van bij de aanvang van de Verlichting: het sociaal contract. Dit idee pleit voor een nieuwe morele afspraak tussen de bevolking en de overheid. De wetten zorgen voor een harmonieuze samenleving in ruil voor het naleven van een aantal ethische regels. Deze zelfregulering zorgde voor vrede en welvaart. Nu hebben we een dergelijke zelfregulering nodig om onszelf, het klimaat en de samenleving te beschermen en te laten overleven. Een moreel juist leven op basis van eigen kennis. De vraag blijft wat we doen met de multinationale bedrijven en de superrijken die weigeren zich aan die ethische regels te onderwerpen.
Hergebruiken, hergebruiken en hergebruiken
Een andere economie is niet alleen een sociaal economische kwestie, maar vraagt ook het nadenken over een andere organisatie van die economie. Circulaire economie is een must om de verspilling tegen te gaan. Maar het zijn niet de goedbedoelde, armlastige en gesubsidieerde initiatieven die we nu kennen (kringloopwinkels, repaircafés...) die zullen volstaan. Zij zitten al te veel in de rand van het economische gebeuren. De overheid moet meer een sturende motor worden. We hebben een robuste new green deal nodig en het marktfundamentalisme moet aan banden gelegd worden. Het ziet er niet meteen uit dat de steven van Europa in die richting vaart.
Lieven Vanhoutte
Meer van Lieven Vanhoutte
Een andere economie is niet alleen een sociaal economische kwestie, maar vraagt ook het nadenken over een andere organisatie van die economie. Circulaire economie is een must om de verspilling tegen te gaan. Maar het zijn niet de goedbedoelde, armlastige en gesubsidieerde initiatieven die we nu kennen (kringloopwinkels, repaircafés...) die zullen volstaan. Zij zitten al te veel in de rand van het economische gebeuren. De overheid moet meer een sturende motor worden. We hebben een robuste new green deal nodig en het marktfundamentalisme moet aan banden gelegd worden. Het ziet er niet meteen uit dat de steven van Europa in die richting vaart.
Lieven Vanhoutte
