27 juli 2023
Scheiding van goederen
Roger Van de Velde schreef 70 jaar geleden “Scheiding van goederen”. Het was zijn debuut en het enige werk dat hij niet achter de tralies schreef.
Van jong af was Roger Van de Velde begaan met literatuur. Zijn stiefvader was bediende op het reclamebureau van Willem Elsschot en de kleine Roger was vol bewondering voor diens boeken. Op zijn achttiende stuurde hij een gedicht naar Elsschot waarop die het volgende advies gaf: “Goed, mits een paar wijzigingen in de voorstelling. Schrijf uitsluitend over mensen en dingen die jij kent en doe het zo sober, zo eerlijk mogelijk.” Van de Velde nam Elsschots advies ter harte en stuurde daarop verschillende verhalen naar literaire tijdschriften. Het verhaal De dorpsveroveraar werd in 1946 gepubliceerd in Bibliogids en hij kreeg daarvoor een aanmoedigingsprijs.
In 1947 heeft hij zijn legerdienst gedaan, huwt en begint te werken als journalist bij De Nieuwe Gazet. Hij krijgt maagklachten en ondergaat in 1947 een eerste maagoperatie. Vier jaar later dient hij opnieuw te worden geopereerd. Hij ziet daar erg tegen op, begint met drinken en is al spoedig verslaafd aan alcohol. Hij blijft wel schrijven en in 1954 is hij klaar met de novelle Scheiding van goederen. Elsschot leest deze eerst door en geeft enige voorstellen tot kleine wijzigingen. Van de Velde voert deze door en Elsschot tracht bij verschillende tijdschriften het verhaal gepubliceerd te krijgen. Dit lukt niet tot de novelle uiteindelijk in afleveringen in 1956 en 1957 verschijnt in het jonge literaire tijdschrift Standpunt.
Als maagpatiënt werd Roger Van de Velde in 1956 – in afwachting van zijn derde maagoperatie – door zijn huisarts een Palfium-kuur voorgeschreven. De verslavende werking van deze pijnstiller kwam pas later aan het licht, maar toen was het al te laat voor Roger. Hij was zwaar verslaafd en ontvreemde en vervalste doktersvoorschriften om aan Palfium te geraken. In 1961 oordeelde een gerechtspsychiater dat Van de Velde zwaar geestesgestoord was en voor onbepaalde tijd geïnterneerd moest worden.
Altijd bleef Roger Van de Velde schrijven, waar hij ook vastzat. Hoewel hij als geïnterneerde publicatieverbod kreeg en zijn verzoek om een typemachine meermaals werd afgewezen, slaagde hij erin om zijn verhalen op snippers papier buiten te smokkelen. Zo schreef hij zeven boeken en met deze mooie uitgave van Scheiding van goederen is zijn oeuvre nu compleet beschikbaar.
Scheiding van goederen is van al zijn boeken het meest autobiografisch getint. Het was zelfs zo dat Elsschot na het lezen van de oorspronkelijke versie, hem aanraadde om andere dan de werkelijke namen te gebruiken voor de hoofdpersonages. Hij suggereerde tevens om Lier in plaats van Kalmthout als locatie te kiezen.
In Scheiding van goederen beschrijft Van de Velde het huwelijk en de scheiding van zijn moeder met zijn stiefvader. Hij brengt een hartverwarmend eerbetoon aan de man terwijl het beeld dat hij oproept van zijn moeder op heel wat minder sympathie kan rekenen. Dit boek is dan ook het ingrijpend en aandoenlijk verhaal van een eenzame man die denkt nog eenmaal het geluk te hebben gevonden. Als dit mislukt, vereenzaamt hij terug en wenst hij voor zijn zoon zijn verhaal neer te schrijven. Die is ondertussen tien jaar geworden, maar hij mag de kleine Max slechts om de drie weken zien. Het is een memorabele biecht, waarin zonder franjes de ontmoeting en het stukje samenleven van twee mensen wordt beschreven. Als eerste verhaal van een jonge auteur kan dit tellen. Hij bewijst hiermee dat hij in de voetsporen van zijn grote voorbeeld – Willem Elsschot – kan stappen. Als surplus is er bij deze uitgave nog een interessant nawoord van Ellen Van Pelt.
In dit eerste werk tekent hij op het einde de profetische woorden op: “Wij (beiden) hebben dat alles niet zo bedoeld.”
Als Roger Van de Velde in 1970 overlijdt, laat hij ons dan ondanks alles toch een impressionante reeks boeken en verhalen na. Geboren in 1925 vecht hij het grootste deel van zijn leven tegen zijn verslaving. Als hij op 30 mei 1970 overlijdt, zou hij drie dagen later opgenomen worden in de Jellinek-kliniek te Amsterdam om een afkickprogramma te volgen. Het was te laat, hij stierf aan de combinatie van een overdosis Palfium met een grote hoeveelheid alcohol.
Op zijn grafsteen – een stalen gevangenisdeur – op het Antwerpse Schoonselhof geeft hij de boodschap mee: “Recht op antwoord. Recht op leven.”
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Als Roger Van de Velde in 1970 overlijdt, laat hij ons dan ondanks alles toch een impressionante reeks boeken en verhalen na. Geboren in 1925 vecht hij het grootste deel van zijn leven tegen zijn verslaving. Als hij op 30 mei 1970 overlijdt, zou hij drie dagen later opgenomen worden in de Jellinek-kliniek te Amsterdam om een afkickprogramma te volgen. Het was te laat, hij stierf aan de combinatie van een overdosis Palfium met een grote hoeveelheid alcohol.
Op zijn grafsteen – een stalen gevangenisdeur – op het Antwerpse Schoonselhof geeft hij de boodschap mee: “Recht op antwoord. Recht op leven.”
Paul Van Aelst
