29 juli 2023
Over bomen en mensen. Geschiedenis en toekomst van ons klimaat
Op 23 maart 2023 – een datum die zich makkelijk laat onthouden – gaf Valerie Trouet de vijfde lezing ter nagedachtenis van veelzijdig humanist Karel Poma (1920-2014). Trouet is gelauwerd professor dendrochronologie aan de universiteit van Arizona, maar zette in januari dit jaar deze job op pauze. Dat deed ze om de functie van wetenschappelijk directeur van het nieuw opgerichte Belgisch Klimaatcentrum op zich te nemen (wat u gegeven de brede nieuwsdekking niet zal zijn ontgaan).
Trouet’s Poma-lezing behandelde voornamelijk de inhoud van haar bestseller Wat bomen ons vertellen: Een geschiedenis van de wereld in jaarringen. (2020) Een boek dat op zeer toegankelijke wijze toelicht waar de dendrochonologie – het klimaatonderzoek op basis van jaarringen van bomen – toe in staat is. Deze won in het jaar van verschijnen trouwens meteen de Jan Wolkersprijs voor het beste Nederlandstalige natuurboek.
Deze Poma-uitgave gooit het ondanks de zeer parallelle titel over een ietwat andere boeg. Over bomen en mensen bevat volgens de flap “een reeks niet eerder in boekvorm gepubliceerde columns die prof. Trouet schreef voor de krant De Morgen, van juli 2021 tot februari 2023. De teksten geven een mooi beeld van haar visie op diverse aspecten van de klimaatproblematiek, als wetenschapper én als mens.” Dit vat het eindresultaat inderdaad passend samen. Uiteindelijk gaat het om zeventien korte bijdragen in – hoe kon het ook anders – chronologische volgorde.
Bij het lezen krijg je inderdaad het gevoel dat je Valerie (als ik mag) persoonlijk leert kennen. Ze schrijft vlot en vooral oprecht, zonder taal te schuwen, en vaak met een knipoog. En hoewel ze het meermaals heeft over verontwaardiging en frustatie (tegenover politieke engagementen) in haar dagelijkse bezigheden als klimaatwetenschapper, behoudt ze een zelfzekere en optimistische ondertoon; een aanstekelijke combinatie die aanzet tot handelen. In haar eigen woorden is er een grote nood aan ‘hard trappen’ – en dat zowel tegen pedalen als schenen…
Ook in haar beknopte beschrijvingen van de klimaatproblematiek spreekt Trouet klare taal. Ze komt met weetjes en cijfers en plaatst één en ander in historische context. De hoofdboodschap is in ieder geval duidelijk: “Climate change is real and it is here.” Dat ervaren we ook deze zomer met het nieuws uit Zuid-Europa; het is globaal – alweer – de warmste juli-maand ooit gemeten. En “van alle klimaatextremen zijn hittegolven de dodelijkste. Hitte is een stille killer,” stelt Trouet. Dit staat in schril contrast met het “mooi weer is toch leuk” dat je helaas soms vanuit populaire hoek moet aanhoren.
Maar focus vooral op het goede klimaatnieuws, is Trouet’s afsluitende boodschap, die zichzelf daarbij ‘klimaatpragmatist’ noemt. Want NU hebben we een aanpak nodig, NU moet het vooruitgaan. Hou daarbij vooral in het achterhoofd dat ‘zachte’ maatregelen niet bestaan, en dat de grotere ingrijpen geen kost zijn, maar een investering voor de toekomst. Vanuit immer optimistisch oogpunt wijst Trouet op de “grotere energietransitie die weliswaar veel te langzaam, maar toch zeker en onomkeerbaar, in gang is gezet.” Ze lijkt me dan ook de geknipte sterke persoonlijkheid om vanuit het gecentraliseerde Belgische klimaatcentrum de politieke en economische neuzen tenminste al in de juiste, gemeenschappelijke richting te laten wijzen.
Arno Keppens
Meer van Arno Keppens
Arno Keppens
