1 augustus 2023
Ideeën. Het boek Le Grand.
Harry Heine is geboren in Düsseldorf in 1797. Zijn joodse familie was door de ideeën van de “Haskala”, de joodse verlichting, verregaand opgenomen in het Duitsland van toen. In Frankfurt bezocht hij met zijn vader de vrijmetselaarsloge “Zur aufgehenden Morgenröth”. Daar kregen zij de sociale erkenning die hen als joden vaak geweigerd werd. De doctorstitel in de rechten behaalde hij in Göttingen waar ook Karl Marx studeerde. In 1825 liet hij zich Luthers dopen onder de naam Heinrich Heine. Op 1 mei 1831 verhuisde hij naar Parijs omdat hij wegens zijn politieke overtuiging steeds meer vijanden kreeg. In Parijs was hij aangesloten bij de vrijmetselaarsloge “Les Trinosophes”.
Heine werkte als buitenlands correspondent voor de Augsburgse krant “Allgemeine Zeitung”. Vanaf februari 1848 moest hij, bijna volledig verlamd, in bed blijven. Hij kon nauwelijks nog schrijven, maar kon zijn gedichten wel dicteren. Hij stierf in 1856 in Parijs en ligt begraven op de begraafplaats van Montmartre.
Hoewel Heine behoorde tot de romantiek, maakte hij vele ironische en spitsvondige gedichten die ook nu nog aanspreken. Innerlijk was Heine vol tegenstrijdigheden, hij voelde zich Duitser maar ook wereldburger. Dezelfde dubbele gevoelens had hij ten aanzien van godsdienst en romantiek.
Beroemd is zijn uitspraak: “Waar men boeken verbrandt, verbrandt men uiteindelijk ook mensen”. Het was een profetische vooruitblik voor wat er later in het Duitse Rijk van Hitler zou gebeuren. Zijn bekendste dichtbundel is “Das Buch der Lieder” met daarin “Die Lorelei”. In nazi-Duitsland was Heine als zoon van een joodse vader en als progressief vrijdenker taboe. Het lied “Die Lorelei” was echter zo populair dat het nog werd afgedrukt maar dan met de vermelding “Dichter unbekannt”.
In 1827 verscheen Buch der Lieder, Reisebilder. Zweiter Theil met hierin Ideen. Das Buch Le Grand. Dit boek Ideeën. Het boek Le Grand is één lange liefdesbetuiging aan de vrouw van zijn dromen. Tegelijk is het echter ook het verhaal van haar afwijzing. Hij vertelt het als een schitterende tekst die overkomt als de improvisatie van een toneelact. De woorden komen als een lange ononderbroken stroom uit zijn pen, telkens anders, andere verhalen, andere gebeurtenissen, maar toch steeds weer gaat het over zijn onmogelijke liefde.
Het is een romantisch werk van opzet dat zeer levendig is geschreven maar ook vol nostalgische weemoed zit. Tegelijkertijd zitten de verhalen vol verrassende wendingen. Keer op keer wordt de lezer op het verkeerde been gezet, bijna voor de gek gehouden. Naast nuchtere satire en zelfspot, schrijft Heine zeer zelfbewust en komt hij fragiel, pijnlijk en ontroerend over. De vrijpostigheid waarmee alles en iedereen beschreven wordt is typerend voor hem. Christenen, joden en moslims worden op dezelfde manier ontdaan van alle ernst.
De Monsieur “Le Grand” uit de titel is een Franse tamboer die het Duits niet machtig is en zijn woorden moet verklaren met tromgeroffel. Over de “Ideeën” uit de titel schrijft hij: “Mensen met ideeën kan je rustig volgen. Ik stel me niet aan, ik schrijf in alle onschuld en eenvoud”. Hij is vooral zeer kritisch over zichzelf en zijn werk: “Ik schrijf om eten te kunnen kopen”. Het besluit van dit hele werk vind je dan ook op de laatste pagina: “Tot op het laatste moment spelen we komedie met onszelf”.
Ideeën. Het boek Le Grand is een schitterend boek. Het is virtuoos geschreven, vol levenslust, satirisch en bevat een schat aan dubbele bodems.
Ideeën werd vertaald en van nuttige aantekeningen voorzien door Ria Van Hengel.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Ideeën werd vertaald en van nuttige aantekeningen voorzien door Ria Van Hengel.
Paul Van Aelst
