19 november 2018
Goed eten. Filosofie van voeding en landbouw.
Dit boek is duidelijk het overzichtswerk van een emeritus hoogleraar die na een lange carrière veel gebruikt en ongebruikt materiaal liggen heeft en dat nog eens degelijk en in alle rust wil samenbundelen. Wat resulteerde in een boek over voedsel en landbouw, op een filosofische en ethische manier benaderd, van een 380 bladzijden, met de nodige tekeningen en statistieken, en 17 pagina’s bibliografie. De filosofie over goede voeding en landbouw legt de nadruk op “goed”, het aardse, eten, koken, tuinieren, … - aspecten die allemaal essentieel zijn voor mensen.
Daarbij vertrekkend van de these “Mensen werken samen in de natuur, zijn natuur en hebben natuur nodig”. Vandaar dat het een kritische bespreking werd van de belangrijkste problemen van de hedendaagse voedselvoorziening, zoals honger, gebrek aan goede, verse producten en technologieën die vér afstaan van de mensen. Die “goede, verse producten” en de rest van de voeding, hebben helaas “hun onschuld verloren” sinds voedsel ook een onderdeel geworden is van ondernemingen (“voedselgrootmachten”) in productieketens die willen verlokken om te verkopen en die hun informatie daartoe zullen aanpassen.
Overheidsinstanties geven ook informatie, maar ze geven al jaren dezelfde voedseladviezen en veranderen niet zo graag van mening, zelfs als dat zou moeten. Je moet dus in eerste instantie twijfelen en wantrouwen. Dat kritisch (kunnen) zijn is zeker een belangrijk doel van dit boek.
Natuurlijk is niet alles dat geproduceerd wordt nefast, want er zijn heel veel innovatieve, smaakvolle en duurzame producten. Het beste blijven natuurlijk nog altijd die lokale producenten, want die ken je, je ze ook aan het werk zien en vragen wàt en waarόm ze iets doen. In onze hedendaagse kijk is daar trouwens veel te weinig aandacht voor.
Een filosofische en ethische benadering van voedsel en landbouw handelt nooit over consumptie, maar ook om de productie van voeding en dus ook om landbouw en koken, fasen van verwerking, distributie, opruimen en/of afvalverwerking, en om de sociale en culturele aspecten ervan - hoe wij ons verhouden tot ons eten.(cfr. “Goede smaak impliceert aandacht voor natuur, dieren, boeren en anderen”; “Uiteindelijk smaakt goed eten met een goed verhaal nog beter.”) De schrijver gaat (iets te…?) uitgebreid in op deze aspecten en alles wat ook maar met voedsel; de productie en verspreiding ervan, consumptie, enz. te maken kan hebben. Wat hij schrijft komt weloverwogen en bedachtzaam over, zonder ooit een extreem standpunt in te nemen, maar terzelfdertijd is hij toch duidelijk en beslist.
Het boek leest gemakkelijk en raakt aan zoveel aspecten dat het als lezer lijkt alsof je nog nooit écht over dit onderwerp hebt nagedacht. Prettig is ook dat het de auteur niet enkel te doen is om het strikt economisch- ethische, maar dat er juist ook veel ruimte is voor het aspect “goed leven” en het genieten van voedsel en lekker eten. (cfr. “Dit zoekproces betekent een finetuning van de zintuigen en ze omvormen tot sensoren van eetlust, die je komen vertellen of een gerecht goed is en wanneer je genoeg hebt gegeten. De geuren die je opsnuift tijdens het koken anticiperen daar al op.”)
Enkele van de vele aspecten die de schrijver behandelt zijn:
Vervreemding. Zoals in de rest van het productieproces is er die kloof tussen het produceren en het consumeren. Niet alleen voedsel eerlijk delen, maar ook kwaliteit telt. Geef de boer niet alleen zaad maar geef hem ook goede kansen. Wat telt als voeding? Kunnen verschillende voedselstijlen samengaan? (Wat hij “ voedseldemocratie” noemt) Wat is voedselethiek? Wat houdt het concept consumentenzorgen in? Honger, ondervoeding, veiligheid, dierenwelzijn, welzijn en integriteit van dieren, (wat kunnen mensen en dieren voor elkaar betekenen?). Het ongelooflijk grote lijden van dieren op een zeer grote schaal in de intensieve bio-industrie is een reden voor de afschaffing van de veehouderij en alternatieven voor vlees. Het budget dat besteed wordt aan “eten” is één derde van dat voor electronica. Wat is “goed” eten? Veel eten, culinair verantwoord eten, ethisch verantwoord eten? Goed eten gaat ook over samenzijn, zorgen voor elkaar, tijd nemen om te koken. De maaltijd is waar we elkaar leren kennen.
Vervreemding. Zoals in de rest van het productieproces is er die kloof tussen het produceren en het consumeren. Niet alleen voedsel eerlijk delen, maar ook kwaliteit telt. Geef de boer niet alleen zaad maar geef hem ook goede kansen. Wat telt als voeding? Kunnen verschillende voedselstijlen samengaan? (Wat hij “ voedseldemocratie” noemt) Wat is voedselethiek? Wat houdt het concept consumentenzorgen in? Honger, ondervoeding, veiligheid, dierenwelzijn, welzijn en integriteit van dieren, (wat kunnen mensen en dieren voor elkaar betekenen?). Het ongelooflijk grote lijden van dieren op een zeer grote schaal in de intensieve bio-industrie is een reden voor de afschaffing van de veehouderij en alternatieven voor vlees. Het budget dat besteed wordt aan “eten” is één derde van dat voor electronica. Wat is “goed” eten? Veel eten, culinair verantwoord eten, ethisch verantwoord eten? Goed eten gaat ook over samenzijn, zorgen voor elkaar, tijd nemen om te koken. De maaltijd is waar we elkaar leren kennen.
Misschien als slot nog enkele raadgevingen:
Eet zo weinig mogelijk fastfood en bewerkt voedsel. 2. Eet meer planten dan je al deed. 3. Kook zelf. 4. Eet op een aangename plek. 5. Eet met anderen. 6. Eet op vaste tijden en besteed er aandacht aan. 7. Bemoei je met je eten, vraag door bij producenten.
Eet zo weinig mogelijk fastfood en bewerkt voedsel. 2. Eet meer planten dan je al deed. 3. Kook zelf. 4. Eet op een aangename plek. 5. Eet met anderen. 6. Eet op vaste tijden en besteed er aandacht aan. 7. Bemoei je met je eten, vraag door bij producenten.
Grootschalige productie heeft natuurlijk ook voordelen en is voorlopig zelfs nog nodig om de wereldbevolking te voeden. Maar je moet wel checken welke kosten er “bij” komen: dierenwelzijn, verontreiniging en vervuiling, de invloed op de gezondheid van de mens,… (bijvoorbeeld diabetes en obesitas…).
Zeker het lezen waard.
Meer van Victor De Raeymaeker
