25 mei 2020
Het archief van Walter. De onderzoeksjournalist, de historica en de waarheid
Klaartje Schrijvers was op zoek was naar materiaal voor haar doctoraatsthesis. Ze had zich geen gemakkelijk onderwerp gekozen want ze wilde werken rond de banden tussen de misdaad, de politiek en de economie in België en dan vooral in de periode waar dat zeer duidelijk speelde, zo tussen 1970 en 1990.
Een moeilijk iets, omdat - zoals ze al vlug zou ondervinden - dat een potje was dat angstvallig gesloten werd gehouden… Ze kwam bij haar opzoekingswerk nogal veelvuldig de naam tegen van een zekere Walter de Bock, en dat telkens als het ging om een of ander duister en verborgen zaakje in de onderwereld van handel, geld en politiek, extreemrechts netwerken, censuur - het onderwerp van haar doctoraatsonderzoek. Tot haar grote opluchting nodigde de man haar meteen uit nadat ze contact met hem had opgenomen.
Voor Walter kwam haar verzoek als uit de hemel gevallen want hij was op 53-jarige leeftijd in een zeer moeilijke periode van zijn leven terechtgekomen. Hij was als onderzoeksjournalist befaamd geworden met zijn hardnekkige speurderswerk, zijn scherpe pen en de onthullende artikels waarmee hij regelmatig op de proppen kwam, bijvoorbeeld over Vanden Boeynants, het Agustaschandaal, De Bende van Nijvel, de firma Dassault en de hele maffia-achtige wereld achter de politiek en het kapitaal. Hij had daarvoor een uitgebreid netwerk opgebouwd van tussenpersonen en informanten (ook uit de misdaadwereld), wat resulteerde in een buitengewoon imposant, uitgebreid archief.
Voor Walter kwam haar verzoek als uit de hemel gevallen want hij was op 53-jarige leeftijd in een zeer moeilijke periode van zijn leven terechtgekomen. Hij was als onderzoeksjournalist befaamd geworden met zijn hardnekkige speurderswerk, zijn scherpe pen en de onthullende artikels waarmee hij regelmatig op de proppen kwam, bijvoorbeeld over Vanden Boeynants, het Agustaschandaal, De Bende van Nijvel, de firma Dassault en de hele maffia-achtige wereld achter de politiek en het kapitaal. Hij had daarvoor een uitgebreid netwerk opgebouwd van tussenpersonen en informanten (ook uit de misdaadwereld), wat resulteerde in een buitengewoon imposant, uitgebreid archief.
Op wat we best het hoogtepunt van zijn carrière kunnen noemen, begon hij eigenaardige fouten te maken. Er werd hem gezegd dat hij misschien aan jeugddementie leed. Toen hij dat niet meer kon ontkennen voor zichzelf en zijn wereld zag ineenstorten, probeerde hij tenminste nog zijn archief, met daarin 30 jaar onderzoeksjournalistiek, te redden door het te schenken aan de Leuvense Universiteitsbibliotheek. (dat zou nog meteen een ander leven krijgen in een proefschrift)
Voor Klaartje Schrijvers was dit natuurlijk bijna een mirakel: plotseling waren daar honderden dozen vol materiaal verzameld over zovele jaren en dan nog van één van dé Vlaamse exponenten van de onderzoeksjournalistiek….
Voor Klaartje Schrijvers was dit natuurlijk bijna een mirakel: plotseling waren daar honderden dozen vol materiaal verzameld over zovele jaren en dan nog van één van dé Vlaamse exponenten van de onderzoeksjournalistiek….
Haar contact met Walter verplichtte haar ook anders, breder en verder te denken dan het doel dat ze zich gesteld had. Want Walter had veel meer inlichtingen, bronnen en documenten dan ze ooit had kunnen dromen of zelf vinden. Enkel… Walter kon de nodige verbanden niet meer uitleggen en dus moest zij zelf op zoek, zelf de linken ontdekken
De onderwerpen van Het archief van Walter zijn grosso modo:
- Het tot stand komen van het doctoraatsonderzoek van Klaartje Schrijvers, haar speurwerk, wat ze ontdekt. Over dat laatste kom je jammerlijk weinig te weten, buiten de enkele fragmenten uit haar proefschrift die als illustratie dienen. Maar het boek is wel het relaas van haar detective-activiteiten en koppige opsporingsdrift.
- Een tweede onderwerp is het verhaal van haar contact, eerste ontmoeting en samenwerking met Walter de Bock en zijn levensverhaal, de man die hij was, hoe hij gedreven werd door maar één ding: het opsporen en blootleggen van de waarheid, van wat onderhands gebeurde en oneerlijk of misdadig was. Wat voor Klaartje Schrijvers ook duidelijk een ervaring was, was de confrontatie met die vreselijke ziekte die Alzheimer is, want ze moest van kortbij ervaren wat Alzheimer aanricht: niet enkel met het geheugen van iemand, maar tevens met het karakter en de persoonlijkheid. Ze ondervond hoe moeilijk het is om daarmee om te (moeten)gaan als je te maken hebt met iemand met wie je beroepshalve zo nauw in contact staat en hoe je daar dan als vriend moet mee omspringen. Dat levert vele grappige, ontroerende, pijnlijke scènes en anekdotes op. Gelukkig is de schrijfster eerlijk en schrijft ze geen hagiografie. Walter is en was duidelijk een complex en moeilijk man met een stekelig karakter, met een toenemende tendens om overal complotten tegen hem te zien (hij zou zelfs vergiftigd worden…). Hij leed aan voortschrijdende paranoia, kon brutaal zijn en blind op zijn doel afgaan zonder dat samenwerking of vriendschap daarbij enige rol speelden. Toch blijkt uit de commentaren van veel mensen die hem kenden dat iedereen op een of andere manier veel genegenheid voor hem voelde.
- Een derde onderwerp is het zoeken, het opsporen, het nooit aflatend zoeken en dan vinden, het streven om de waarheid te ontdekken. Wat geïllustreerd wordt zowel door het opzoekingswerk van Klaartje Schrijvers en, natuurlijk, dat van Walter zelf.
- En dan is er nog de (onderzoek)journalistiek. Ook uit dit boek blijkt hoe erg belangrijk die is, zeker in onze tijd. De waarheid is meer en meer belangrijk in een tijd van “fake news” en die opsporen, aan het licht brengen en bewijzen is van immens belang voor de democratie, zeker als die in dienst staat van de burger en niet van wie de macht uitoefent (en misbruikt). We wisten al lang dat – bijvoorbeeld - de inlichtingen die we te lezen kregen vanuit de vroegere Sovjet-Unie en uit Poetin-Rusland minstens (zwaar) gecensureerd zijn. Maar we verwachtten dat niet voor de VS. Verbijsterend om lezen is dan ook hoe Klaartje Schrijvers moet ondervinden hoe de NARA (National Archives and Records Administration, waarin de bronnen van de CIA en het State Department zich bevinden) het heel moeilijk maakt om “iets” te vinden en er vol wantrouwen en geslotenheid (die nog van de Koude Oorlog lijkt te stammen), zorg voor dragen dat toch maar niets door de mazen van het net zou glippen; zodat ze na zes weken hard opzoekingswerk wel met 30.000 gefotografeerde documenten naar huis terugkeert, maar zónder iets van groot belang…
Gelijk welk archief kan trouwens inlichtingen achterhouden en vervalsen. Een zeer nefaste manier om dit te doen is gewoon het “blacking” van de woorden, zinnen of passages die om een of andere reden niet “kunnen” (cfr. de boekomslag).
Viktor De Raeymaeker
Maar documenten worden evengoed vervalst of men maakt er gewoon nieuwe. Tegenwoordig staat deze vervalsingskunst nog een trapje hoger en worden zogezegde “betrouwbare” en “gezaghebbende” documenten en inlichtingen massaal en gericht verspreid om bepaalde groepen of de publieke opinie te beïnvloeden.
Dit is een interessant boek, vol grote en kleine anekdotes, flarden verhaal die de gekende geschiedenis weer afstoffen en verduidelijken, of verbanden en netwerken tekenen, een ander licht laten schijnen op gebeurtenissen – gaande van Lumumba tot en met fluistervliegtuigen. Maar het boek is eigenlijk ”enkel” het verhaal van het tot stand komen van de doctoraatsthesis van de schrijfster. Daarvoor bleek Walters archief van cruciaal belang en werd het zowat de leidraad voor het boek. Wat er in die thesis staat, wekt verwachtingen op die in Het archief van Walter niet ingelost worden. Dat proefschrift is er wel gekomen maar het werd nooit gepubliceerd. Eigenlijk is het jammer dat Klaartje Schrijvers niet op de oorspronkelijke vraag van de uitgeverij is ingegaan om het te publiceren. De enkele uittreksels in dit boek doen daar naar uitkijken…
Je kan dit boek aankopen via De Zondvloed.
Meer van Victor De Raeymaeker
Dit is een interessant boek, vol grote en kleine anekdotes, flarden verhaal die de gekende geschiedenis weer afstoffen en verduidelijken, of verbanden en netwerken tekenen, een ander licht laten schijnen op gebeurtenissen – gaande van Lumumba tot en met fluistervliegtuigen. Maar het boek is eigenlijk ”enkel” het verhaal van het tot stand komen van de doctoraatsthesis van de schrijfster. Daarvoor bleek Walters archief van cruciaal belang en werd het zowat de leidraad voor het boek. Wat er in die thesis staat, wekt verwachtingen op die in Het archief van Walter niet ingelost worden. Dat proefschrift is er wel gekomen maar het werd nooit gepubliceerd. Eigenlijk is het jammer dat Klaartje Schrijvers niet op de oorspronkelijke vraag van de uitgeverij is ingegaan om het te publiceren. De enkele uittreksels in dit boek doen daar naar uitkijken…
Je kan dit boek aankopen via De Zondvloed.