3 september 2020
Zes graden
Dit boek is een heruitgave en herwerking van een boek dat al in 2007 gepubliceerd werd. Al was het toen ook maar één van de vele boeken dat over “het” klimaatprobleem verscheen, toch kreeg het zeer veel aandacht.
Het was een ongewoon boek omdat Mark Lynas het inzicht over en de kennis van de klimaatramp op een ongewone manier aanpakte. Hij verzamelde namelijk alle voorspellingen die wetenschappers gemaakt hadden en waarover ze het in grote mate eens waren. Hij somde dan op wat die wetenschappers met een grote mate van zekerheid wisten te zeggen over wat er met de aarde, de natuur en de mens zou gebeuren bij iedere graad van verdere opwarming, van 1 graad Celsius tot en met 6 graden.
Dat “ziften” van wetenschappelijke data per jaar had het voordeel dat het de onmiddellijke gevolgen scheidde van wat “later” komen zou, waardoor de effecten van de opwarming in ieder stadium veel duidelijker en dringender getoond konden worden. Toch waren er toen nog veel meer klimaat-“ongelovigen” en viel de opwarming in 2007 nog in zoverre mee dat de toon van het boek nog enig optimisme kon vertonen.
Maar in 2015 was - tegen alle verwachtingen in - de stijging van 1° Celcius reeds bereikt, en de verontrustende gevolgen ervan konden al duidelijk waargenomen worden, werden ook ondervonden. Meer dan honderd staatshoofden en regeringsleiders beseften toen blijkbaar, eindelijk, dat er wat gedaan moest worden en kwamen in Parijs samen om afspraken te maken teneinde de temperatuurstijgingen binnen de “huidige” perken te houden. Een klimaattop met Barack Obama, de Chinese president Xi Jinping, minister-president Narendra Modi van India, de Duitse Bondskanselier Angela Merkel, premier David Cameron van het Verenigd Koninkrijk en de Russische president Vladimir Poetin hield een grote belofte in.
Maar eigenlijk waren de concrete beloftes uit die klimaattop heel matig. De doelstellingen zouden twee maal zo scherp moeten zijn om een echt verschil te maken. Al vlug bleek trouwens dat vele landen de beloofde doelstellingen niet zouden halen. Toen in 2019 de Verenigde Staten onder Donald Trump, een van de grote vervuilers, zomaar uit het klimaatakkoord stapten (als enige land in de wereld!), was dat een ramp. Toch was het tegelijk een opluchting dat het bij dat ene land bleef.
“Als de politici zich serieus en vastberaden inzetten om de doelstellingen van Parijs te verwezenlijken - en de Verenigde Staten zich daar weer bij aansluiten - kunnen we een stijging van 2° nog tot de tweede helft van de eeuw uitstellen en voorkomen dat we ooit 3° Celsius of hoger bereiken.”
In zijn inleiding schrijft Mark Lynas over de bedoeling van dit boek: “Ik heb jaren doorgebracht met het doorspitten van nummers van vele honderden wetenschappelijke tijdschriften en me lange dagen verdiept in de kleine lettertjes van ICPP rapporten om de waarheid over klimaatverandering duidelijk te kennen, zodat niemand meer de ogen kan sluiten. Optimistisch zal je er niet bij worden maar “wel hoopvol”.
Na het lezen van de 60-tal bladzijden die de gevolgen van een opwarming van 1°C bekijken, heb ik het als lezer echter moeilijk, zelfs met dat hoopvol blijven…
Na het lezen van de 60-tal bladzijden die de gevolgen van een opwarming van 1°C bekijken, heb ik het als lezer echter moeilijk, zelfs met dat hoopvol blijven…
Enkele grepen uit dit “1° Celsius” hoofdstuk (en ik veroorloof mij om enkele recente ontwikkelingen toe te voegen).
Groenland “wordt blauw”. We lopen op dun ijs in het Noorpoolgebied. We veranderen het temperatuurverloop tussen evenaar en de pool. De Golfstroom dreigt stil te vallen. Een gigantische ijsberg B-46 breekt zich los. Men meet 17,5°C op het vasteland van Antarctica en het ijsverlies is in 40 jaar verzesvoudigd. We lezen in de kranten over smeltende gletsjers in de Alpen.
In 2012 kwam de temperatuur in Groenland boven het vriespunt, wat neerkwam op het feit dat 98,6% van het ijsoppervlak aan het smelten was. (nu, 22 augustus 2020 in de krant: In 2019 verloor Groenland 532 ton landijs of 1 miljoen ton water per minuut. Terwijl in de jaren 90 het jaarlijks verlies amper 51 miljard ton bedroeg. Sommige wetenschappers verkondigen dat een “point of no return” bereikt is.). Op de Noordpool is het nu 0°C. (en niet de gebruikelijke min 30°) Het hele ecosysteem is door deze opwarming in de war: walvissen, ijsberen, vogels, vissen, robben, walrussen en (dus ook de voedselketen) zijn bedreigd. Orkaan Harvey zorgde er in 2017 voor dat 68 mensen omkwamen en dat het in totaal zo maar eventjes 22 km3 water regende. 2018 was een rampjaar qua branden in Californië (de zware bosbranden die op dit ogenblik, augustus 2020 in Californië woeden, lijken uit te lopen op een nog groter rampjaar dan 2018). In 2019 kenden we in West-Europa een buitengewoon sterke hittegolf. Dit jaar (2020) werden alle records gebroken sinds het begin van de metingen ooit. In Algerije werd 51,3°C gemeten en in Zuid-Frankrijk 45,9°. In België in Beitem, 40,7°C en 41,8°C in Begijnendijk…)
Groenland “wordt blauw”. We lopen op dun ijs in het Noorpoolgebied. We veranderen het temperatuurverloop tussen evenaar en de pool. De Golfstroom dreigt stil te vallen. Een gigantische ijsberg B-46 breekt zich los. Men meet 17,5°C op het vasteland van Antarctica en het ijsverlies is in 40 jaar verzesvoudigd. We lezen in de kranten over smeltende gletsjers in de Alpen.
In 2012 kwam de temperatuur in Groenland boven het vriespunt, wat neerkwam op het feit dat 98,6% van het ijsoppervlak aan het smelten was. (nu, 22 augustus 2020 in de krant: In 2019 verloor Groenland 532 ton landijs of 1 miljoen ton water per minuut. Terwijl in de jaren 90 het jaarlijks verlies amper 51 miljard ton bedroeg. Sommige wetenschappers verkondigen dat een “point of no return” bereikt is.). Op de Noordpool is het nu 0°C. (en niet de gebruikelijke min 30°) Het hele ecosysteem is door deze opwarming in de war: walvissen, ijsberen, vogels, vissen, robben, walrussen en (dus ook de voedselketen) zijn bedreigd. Orkaan Harvey zorgde er in 2017 voor dat 68 mensen omkwamen en dat het in totaal zo maar eventjes 22 km3 water regende. 2018 was een rampjaar qua branden in Californië (de zware bosbranden die op dit ogenblik, augustus 2020 in Californië woeden, lijken uit te lopen op een nog groter rampjaar dan 2018). In 2019 kenden we in West-Europa een buitengewoon sterke hittegolf. Dit jaar (2020) werden alle records gebroken sinds het begin van de metingen ooit. In Algerije werd 51,3°C gemeten en in Zuid-Frankrijk 45,9°. In België in Beitem, 40,7°C en 41,8°C in Begijnendijk…)
Mark Lynas heeft het talent om zuiver wetenschappelijke feiten om te zetten in vloeiend, sprekend proza, zoals wat hij zegt over de Baobab (of apebroodbomen): ”In Zuidelijk Afrika overleefden de baobabs tot nu toe alle mogelijke temperatuurwisselingen gedurende 2000 jaar of meer.”
Of nog: “Tot op 7 januari 2016 er door de Kalahari een luid krakend geluid weerklonk, gevolgd dooreen enorme kreun en de zeven stammen van een van de oudste en grootste apenbroodbomen plotseling spleten aan de voet en neerstortten, alle kanten op, als lijken op een slagveld.” ”Onverwacht, misschien maar wel nadat de heetste dag ooit was genoteerd na twee jaar van niets ontziende droogte.” “In de oceaan zijn de krappe zuurstofzones toegenomen met een gebied zo groot als de Europese Unie.” “In Houston viel meer dan 125 cm regen in vier dagen en kwamen 300.000 gebouwen blank staan.”
Of nog: “Tot op 7 januari 2016 er door de Kalahari een luid krakend geluid weerklonk, gevolgd dooreen enorme kreun en de zeven stammen van een van de oudste en grootste apenbroodbomen plotseling spleten aan de voet en neerstortten, alle kanten op, als lijken op een slagveld.” ”Onverwacht, misschien maar wel nadat de heetste dag ooit was genoteerd na twee jaar van niets ontziende droogte.” “In de oceaan zijn de krappe zuurstofzones toegenomen met een gebied zo groot als de Europese Unie.” “In Houston viel meer dan 125 cm regen in vier dagen en kwamen 300.000 gebouwen blank staan.”
Sinds Mark Lynas in 2004 zijn eerste boek schreef, is de zeespiegel met bijna 6 cm gestegen en zijn er van de 700 miljoen mensen die wereldwijd in laaggelegen gebieden wonen, nu al 200 miljoen binnen het bereik van extreme zeespiegelstijging. De ooit zo majestueuze koraalriffen verbleken en veranderen in “afgetakelde ecosystemen waarin slechts een paar taaie soorten resteren”, melden onderzoekers. “Onze eigen kinderen zullen de verbazingwekkende en spectaculaire wereld nooit kennen waarvan wij genoten toen we jong waren.” Berggletsjers smelten overal: in 2019 oogstten de Franse Alpen een temperatuurrecord en onder de “Dent du Géant” in het Mont Blancmassief ontstond er op 3500 meter een prachtig blauw meer waar “nooit eerder vloeibaar water werd gezien”.
Eigenlijk wil je na dit hoofdstuk liever niet verder lezen… Maar dan volgt wat er gebeurt bij grotere temperatuurstijgingen…
Dus toch nog even dit:
Eigenlijk wil je na dit hoofdstuk liever niet verder lezen… Maar dan volgt wat er gebeurt bij grotere temperatuurstijgingen…
Dus toch nog even dit:
- Bij 2°C smelten de ijskappen van het poolgebied en de koraalriffen verdwijnen uit de tropen.
- Bij 3°C begint de wereld te kort aan voedsel te hebben en worden miljoenen mensen bedreigd met uithongering.
- Bij 4°C zijn grote gebieden in de wereld niet meer geschikt voor menselijke bewoning, complete naties worden van de kaart geveegd en miljarden mensen veranderen in klimaatvluchtelingen.
- Bij 5°C is de planeet heter dan 55 miljoen jaar geleden.
- Bij 6°C vindt een massavernietiging van ongekende grootte plaats, deze overvleugelt onze planeet in haar geheel en houdt de dreiging in zich dat alle leven op de aarde kan ophouden te bestaan.
Deze escalerende gevolgen kunnen nog gedeeltelijk vermeden worden, maar er schiet almaar minder tijd over. We moeten nu ophouden met fossiele brandstoffen te gebruiken en er komaf mee maken binnen ten hoogste de volgende 10 jaar. Als we daar niet in slagen, verliezen we de laatste kans op enige menselijke controle over de klimaatverandering. Zelfs nu al weten we niet of het klimaat niet “anders” zal reageren dan we dat “gewoon” zijn en er een of andere onvoorspelbare reactie op gang zal komen.
De titel van dit boek spiegelde al vooraf dat dit boek geen prettige lectuur zou worden, maar je denkt daarbij dat je dit zelf (en zoveel meer) al weet, want je leest, ziet en hoort dagelijks over “het klimaat”. Na de lectuur wéét je echter onomwonden dat (niettegenstaande de bewering van de schrijver zelf) ieder straaltje optimisme totaal ongegrond is.
De schrijver zegt in een interview: “Iedere fractie van een graad opwarming die we kunnen vermijden is winst.” ”We hebben nog niet alle fossiele brandstoffen opgepompt en verstookt. We kunnen ervoor kiezen ze te laten zitten.” En hij stelt dat de bewustwording toeneemt in de wereld. “Misschien zijn we nog niet verdoemd…”
De titel van dit boek spiegelde al vooraf dat dit boek geen prettige lectuur zou worden, maar je denkt daarbij dat je dit zelf (en zoveel meer) al weet, want je leest, ziet en hoort dagelijks over “het klimaat”. Na de lectuur wéét je echter onomwonden dat (niettegenstaande de bewering van de schrijver zelf) ieder straaltje optimisme totaal ongegrond is.
De schrijver zegt in een interview: “Iedere fractie van een graad opwarming die we kunnen vermijden is winst.” ”We hebben nog niet alle fossiele brandstoffen opgepompt en verstookt. We kunnen ervoor kiezen ze te laten zitten.” En hij stelt dat de bewustwording toeneemt in de wereld. “Misschien zijn we nog niet verdoemd…”
Het is goed om te weten wat we dreigen te verliezen en wat de omslagpunten zijn. Hopelijk wordt dit boek massaal gelezen, en de inhoud ervan even massaal doorgegeven en verspreid.
Viktor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
