30 augustus 2021
Moonshot
Grootse missies voor de hervorming van het kapitalisme
Moonshot
We gebruiken het woord “moonshot” om een ambitieus, baanbrekend en verkennend project aan te duiden, meestal binnen de techwereld. De uitvoering ervan geeft geen enkele zekerheid op winst of voordelen op korte termijn. Het is dus wild en gedurfd. Het aanpakken van het kapitalisme, zou een moonshot kunnen zijn. Mazzucato gaat uit van het eerste echte schot naar de maan, met de geslaagde landing op 20.6.1969. Ze hanteert deze ongelooflijke verwezenlijking als voorbeeld van hoe we de problemen kunnen aanpakken waarmee de aarde en haar bewoners worstelen, nu in 2021.
We gebruiken het woord “moonshot” om een ambitieus, baanbrekend en verkennend project aan te duiden, meestal binnen de techwereld. De uitvoering ervan geeft geen enkele zekerheid op winst of voordelen op korte termijn. Het is dus wild en gedurfd. Het aanpakken van het kapitalisme, zou een moonshot kunnen zijn. Mazzucato gaat uit van het eerste echte schot naar de maan, met de geslaagde landing op 20.6.1969. Ze hanteert deze ongelooflijke verwezenlijking als voorbeeld van hoe we de problemen kunnen aanpakken waarmee de aarde en haar bewoners worstelen, nu in 2021.
Problemen
En of er problemen zijn! Ze schreef dit boek tijdens de covid-19 pandemie, maar het gaat veeleer over wat er fout is aan het kapitalisme, aan de overheid, aan de aanpak van de klimaatverandering, aan de ongelijkheid, aan de gezondheidszorg, aan discriminatie van kleurlingen en vrouwen, aan onderwijs, aan honger in de wereld… en dan noem ik nog niet alles op!
En of er problemen zijn! Ze schreef dit boek tijdens de covid-19 pandemie, maar het gaat veeleer over wat er fout is aan het kapitalisme, aan de overheid, aan de aanpak van de klimaatverandering, aan de ongelijkheid, aan de gezondheidszorg, aan discriminatie van kleurlingen en vrouwen, aan onderwijs, aan honger in de wereld… en dan noem ik nog niet alles op!
Kennedy en de maanlanding
De twee zijn verbonden vanaf het moment dat president Kennedy in een toespraak in 1962 aankondigde dat het zijn ambitie was “een man op de maan te laten landen en hem weer veilig thuis te brengen”.
De auteur wijdt een heel hoofdstuk aan de Amerikaanse expeditie naar de maan om aan te tonen dat een volk een missie nodig heeft waarbij de regering, de bedrijven, de enkelingen (schoonmakers – zie de anekdote op p.69 - tot hoogbegaafde techneuten toe) en eigenlijk het hele volk betrokken moeten zijn. Het belangrijke hoofdstuk over de lancering van de Apollo 11 in 1969 heeft iets weg van een thriller met een happy end. Het duikt regelmatig in het boek op als de auteur wil aantonen dat gedurfde projecten kunnen lukken onder bepaalde voorwaarden.
De twee zijn verbonden vanaf het moment dat president Kennedy in een toespraak in 1962 aankondigde dat het zijn ambitie was “een man op de maan te laten landen en hem weer veilig thuis te brengen”.
De auteur wijdt een heel hoofdstuk aan de Amerikaanse expeditie naar de maan om aan te tonen dat een volk een missie nodig heeft waarbij de regering, de bedrijven, de enkelingen (schoonmakers – zie de anekdote op p.69 - tot hoogbegaafde techneuten toe) en eigenlijk het hele volk betrokken moeten zijn. Het belangrijke hoofdstuk over de lancering van de Apollo 11 in 1969 heeft iets weg van een thriller met een happy end. Het duikt regelmatig in het boek op als de auteur wil aantonen dat gedurfde projecten kunnen lukken onder bepaalde voorwaarden.
Waarom loopt het mis?
De auteur noemt verschillende oorzaken die bijdragen tot het onheilspellende perspectief waar de wereld nu tegenaan kijkt.
Het kapitalisme met zijn voortdurende behoefte aan “groei” is zeker één van de oorzaken.
Het feit dat – hoe langer hoe meer - de regeringen zich beperken tot toekijken in plaats van leiding geven is een gevolg van de privatisering. De hele samenleving, maar vooral de economie wordt overgelaten aan consultancy firma’s, die hun eigen winsten stellen boven het belang van de gemeenschap. Ze doen dat met veel succes, zodat de verschillen in inkomen groter worden in de rijke landen en de armoede toeneemt in de ontwikkelingslanden. Tussen haakjes: Mazzucato zit zelf in verschillende commissies, o.a. in het Institute for Innovation and Public Purpose, een instituut met een ronkende naam dat ze zelf oprichtte in Londen.
De economie is ontspoord, met desastreuze gevolgen voor het klimaat en het ecosysteem.
De auteur noemt verschillende oorzaken die bijdragen tot het onheilspellende perspectief waar de wereld nu tegenaan kijkt.
Het kapitalisme met zijn voortdurende behoefte aan “groei” is zeker één van de oorzaken.
Het feit dat – hoe langer hoe meer - de regeringen zich beperken tot toekijken in plaats van leiding geven is een gevolg van de privatisering. De hele samenleving, maar vooral de economie wordt overgelaten aan consultancy firma’s, die hun eigen winsten stellen boven het belang van de gemeenschap. Ze doen dat met veel succes, zodat de verschillen in inkomen groter worden in de rijke landen en de armoede toeneemt in de ontwikkelingslanden. Tussen haakjes: Mazzucato zit zelf in verschillende commissies, o.a. in het Institute for Innovation and Public Purpose, een instituut met een ronkende naam dat ze zelf oprichtte in Londen.
De economie is ontspoord, met desastreuze gevolgen voor het klimaat en het ecosysteem.
Naar een duurzame economie met participatie
De internationale economie moet opnieuw uitgedacht worden. Er moet plaats zijn voor vernieuwing, voor durf, maar altijd moeten de waarden voor de belanghebbenden (stakeholders) primeren boven die van de aandeelhouders (shareholders). Regeringen moeten investeren in alles wat die waarden kan bevorderen. Ze moeten geld steken in wat de samenleving ten goede komt, eerder dan in de stabiliteit van de markten. Ze moeten een langetermijnvisie hebben en niet gespitst zijn op de volgende verkiezingen. Iedereen zou via goed onderwijs de kans moeten krijgen deel te nemen aan de toekomst en de belastingen zouden eerlijker verdeeld moeten worden. Groei moet voldoen aan de eisen van groene duurzaamheid.
Er is niks mis met haar visie dat de regering blijk zou moeten geven van ondernemingszin en veel geld zou moeten uitdelen aan degenen die innovatieve plannen hebben die het heil van de gemeenschap kunnen bevorderen. De regering moet van alle markten thuis zijn en niet vies zijn van risico’s. Ze moet samenwerken met de privésector. Ze moet het oog gericht houden op de toekomst. Om de andere bladzijde gebruikt ze de geslaagde maanlanding om te illustreren dat het allemaal kán als iedereen doordrongen is van “de missie”. Neen, er is niks mis met die visie, maar is ze realistisch?!
De internationale economie moet opnieuw uitgedacht worden. Er moet plaats zijn voor vernieuwing, voor durf, maar altijd moeten de waarden voor de belanghebbenden (stakeholders) primeren boven die van de aandeelhouders (shareholders). Regeringen moeten investeren in alles wat die waarden kan bevorderen. Ze moeten geld steken in wat de samenleving ten goede komt, eerder dan in de stabiliteit van de markten. Ze moeten een langetermijnvisie hebben en niet gespitst zijn op de volgende verkiezingen. Iedereen zou via goed onderwijs de kans moeten krijgen deel te nemen aan de toekomst en de belastingen zouden eerlijker verdeeld moeten worden. Groei moet voldoen aan de eisen van groene duurzaamheid.
Er is niks mis met haar visie dat de regering blijk zou moeten geven van ondernemingszin en veel geld zou moeten uitdelen aan degenen die innovatieve plannen hebben die het heil van de gemeenschap kunnen bevorderen. De regering moet van alle markten thuis zijn en niet vies zijn van risico’s. Ze moet samenwerken met de privésector. Ze moet het oog gericht houden op de toekomst. Om de andere bladzijde gebruikt ze de geslaagde maanlanding om te illustreren dat het allemaal kán als iedereen doordrongen is van “de missie”. Neen, er is niks mis met die visie, maar is ze realistisch?!
Groen
Ik had juist “Minder is meer” van Jason Hickel gelezen. Hij pleit voor minder economische groei als enige middel om de mensheid te redden. Het kapitalisme heeft afgedaan, het neoliberalisme was fout. Hernieuwbare energie is knap, maar voldoet niet aan de behoeften als we de nadruk blijven leggen op groei. Zijn boek vond ik overtuigender en veel vlotter geschreven.
Mazzucato lijkt me iemand die met gemak een publieke toespraak uit haar mouw schudt (zij adviseerde het team van president Joe Biden). Ze blijft vasthouden aan economische groei, zij het ten voordele van iedereen en niet alleen van de aandeelhouders of van de 1% superrijken in de wereld. Ze weet dat de klimaatverandering een belangrijk probleem is. Dit is één van haar oplossingen: “Dit betekent dat publieke banken… in de richting van het verschaffen van fondsen voor groene projecten moeten worden gestuurd... groen bankieren belonen… groene infrastructuur omarmen… groene oplossingen aandragen.” (p.142) Deze groene zin zou passen in het partijprogramma van Groen, maar blinkt uit in vaagheid. Wat is dat trouwens “een groene oplossing”?! Ze relativeert vervolgens haar eigen stelling: “Een groene transitie zal bovendien uitblijven zonder de in dit boek bepleite revolutie in de manier waarop overheden opereren en hoe de betrekkingen tussen de publieke en de private sector zijn gestructureerd.” Met deze woorden is ze tegen elke situatie ingedekt die haar stellingen zouden tegenspreken.
Ik had juist “Minder is meer” van Jason Hickel gelezen. Hij pleit voor minder economische groei als enige middel om de mensheid te redden. Het kapitalisme heeft afgedaan, het neoliberalisme was fout. Hernieuwbare energie is knap, maar voldoet niet aan de behoeften als we de nadruk blijven leggen op groei. Zijn boek vond ik overtuigender en veel vlotter geschreven.
Mazzucato lijkt me iemand die met gemak een publieke toespraak uit haar mouw schudt (zij adviseerde het team van president Joe Biden). Ze blijft vasthouden aan economische groei, zij het ten voordele van iedereen en niet alleen van de aandeelhouders of van de 1% superrijken in de wereld. Ze weet dat de klimaatverandering een belangrijk probleem is. Dit is één van haar oplossingen: “Dit betekent dat publieke banken… in de richting van het verschaffen van fondsen voor groene projecten moeten worden gestuurd... groen bankieren belonen… groene infrastructuur omarmen… groene oplossingen aandragen.” (p.142) Deze groene zin zou passen in het partijprogramma van Groen, maar blinkt uit in vaagheid. Wat is dat trouwens “een groene oplossing”?! Ze relativeert vervolgens haar eigen stelling: “Een groene transitie zal bovendien uitblijven zonder de in dit boek bepleite revolutie in de manier waarop overheden opereren en hoe de betrekkingen tussen de publieke en de private sector zijn gestructureerd.” Met deze woorden is ze tegen elke situatie ingedekt die haar stellingen zouden tegenspreken.
Bejubelen of niet?
Na de publicatie in 2021 tuimelden de commentatoren over elkaar heen om het boek te bejubelen. Mij stelde het teleur. Het is in een zwaarwichtige stijl geschreven en overtuigt niet echt. Nochtans moet ik de lectuur absoluut aanbevelen, zodat u een eigen opinie vormt over de doelmatigheid van haar doelstellingen. Bovendien levert ze vanwege haar internationale bekendheid een belangrijke bijdrage aan het idee: er moet iets veranderen of het loopt slecht met ons af!
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Na de publicatie in 2021 tuimelden de commentatoren over elkaar heen om het boek te bejubelen. Mij stelde het teleur. Het is in een zwaarwichtige stijl geschreven en overtuigt niet echt. Nochtans moet ik de lectuur absoluut aanbevelen, zodat u een eigen opinie vormt over de doelmatigheid van haar doelstellingen. Bovendien levert ze vanwege haar internationale bekendheid een belangrijke bijdrage aan het idee: er moet iets veranderen of het loopt slecht met ons af!
Gerda Sterk
