11 januari 2022
Niet te geloven. De werkelijkheid achter het Nieuwe Testament.
De auteur is vooral bekend om de vele lezingen die hij geeft over dit onderwerp, namelijk het ontluisteren van het Nieuwe Testament, enerzijds door te wijzen op de ontelbare interne contradicties en fabuleuze elementen, anderzijds door het aanreiken van de resultaten van de tekstkritiek van deze geschriften. De tekst van het boek is qua taal en stijl in ruime mate schatplichtig aan deze lezingen. De eerste bedoeling is indruk te maken op de toehoorders, en daarin slaagt de spreker ongetwijfeld. De lezer van het boek zal wellicht minder overtuigd zijn, vooral omdat niet alles wat met veel aplomb retorisch naar voren gebracht wordt in dit boek even stevig onderbouwd is, maar vaak neerkomt op gratuite veronderstellingen van de auteur.
Talrijke heilige huisjes worden meedogenloos gesloopt, en terecht natuurlijk. Het is des te verwonderlijker dat onze auteur zijn iconoclasme staakt op de drempel van het geloof, namelijk de figuur van Jezus Christus zelf, en vooral die van Paulus.
Hoewel hij Christus bijna volledig herleidt tot een anonieme historische prediker, krijgt hij het toch niet over zijn hart om hem als een puur literair verzinsel te beschouwen van de echte auteurs van de Bijbelteksten. Hij relateert de teksten nog altijd aan die figuur, zij het dat ze berusten op mondeling overgeleverde getuigenverhalen. Het is echter vrij duidelijk dat we veeleer te maken hebben met raamvertellingen, waarin zeer diverse verhalen door latere auteurs bijeengebracht worden rond één fictieve hoofdfiguur. In dit geval zijn het verhalen met religieuze inslag uit de complexe syncretistische tijd rond de eerste eeuw van onze jaartelling, geschreven door verscheidene auteurs die elk op hun manier een eigen jonge godsdienst wilden uitdragen en vestigen.
Over de figuur van Paulus en zijn Brieven is Van Peer even onduidelijk. Hij geeft toe dat we van hem niets anders weten dan wat er in de Brieven en in Handelingen zelf geschreven staat, en dat de helft van de Brieven niet authentiek zijn. Vervolgens gaat hij evenwel uitvoerig en kritiekloos in op die historisch onbevestigde bronnen, alsof Paulus wel degelijk bestaan heeft, en die andere helft van de Brieven eigenhandig geschreven heeft, quod non. De Paulus-teksten zijn van hetzelfde gehalte en hebben dezelfde bedoeling als de evangelies: het zijn stichtende raamvertellingen die in de jonge Kerk tot stand gekomen zijn op grond van allerlei bestaande verhalen, teksten en overtuigingen uit een heterogeen religieus milieu.
Het is om die redenen niet duidelijk waar we de auteur moeten situeren. Hij is uiterst kritisch voor het christendom en voor de Kerk, maar bekent zich niet als onkerkelijke. Nergens uit hij zich als atheïst. Hij richt zich wellicht tot gelovigen, of althans tot zogenaamd kritische gelovigen, al zal hij ongetwijfeld ook velen onder hen perplex doen staan. Wat is zijn bedoeling? Zijn overtuiging? Wij komen het niet te weten. Hij komt vaak over als een volleerd volksmenner, in de stijl van de grote donderpreken destijds, veeleer dan als een aandachtig en gelijkmoedig wetenschapper. Dat is zeker het geval in de ongemeen gore beschrijving van het lijden van Christus; het is alsof hij erop uit is om ten minste enkele toehoorders onwel te doen worden. Zelfs bij het lezen kan men een gevoel van walging niet weerstaan. Dergelijke passages doen zelfs ernstige vragen rijzen over de goede smaak, zo al niet over de onverholen sadistische belangstelling van deze auteur.
Wie zich terdege wil informeren over de werkelijke totstandkoming van de teksten van het Nieuwe Testament doet er beter aan te rade te gaan bij minder tendentieuze auteurs dan de Bart Ehrman die met maar liefst twaalf werken in de bibliografie prijkt en zo verraadt waar Van Peer grotendeels de mosterd haalt.
Karel D’huyvetters
Karel D’huyvetters
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Marc De Bock https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/175/niet-te-geloven/
Meer van Karel D'huyvetters
