Kort samengevat staat woke (wakker zijn) voor een verhoogde gevoeligheid voor sociaal onrecht, dat vooral (gemarginaliseerde) minderheidsgroepen wordt aangedaan. Het gaat om de verdediging van (groepen) mensen die omwille van hun geslacht, seksuele voorkeur, genderidentiteit, etnische of raciale achtergrond, huidskleur en dergelijke worden gediscrimineerd. De kernwoorden zijn ‘diversity, equity en inclusion’ (DEI). De woke-strijders noemen zich Social Justice Warriors, of strijders voor sociale rechtvaardigheid.  Op het eerste gezicht is er dus niets mis met woke zijn. Maar de adder in het gras is de manier waarop DEI en sociale rechtvaardigheid worden opgevat. Met equity bijvoorbeeld wordt niet gelijke rechten en kansen (equality) bedoeld, maar gelijke uitkomst. Elke ongelijke uitkomst die ten koste gaat van leden van deze minderheidsgroepen wordt toegeschreven aan racisme of discriminatie. Andere mogelijke oorzaken worden niet onderzocht. Een andere adder is de onverdraagzaamheid van de wokers, die samen met een doorgedreven politieke correctheid geleid heeft tot een ‘cancel culture’. Het hierboven beschreven voorval met de AHA en Richard Dawkins is daar slechts één voorbeeld van.

Nu ik zijn blogbijdragen herlezen heb, valt me op hoe grondig Harlaar zijn reis doorheen ‘het land van woke’ heeft voorbereid, hoe verscheiden de thema’s zijn die aan bod komen. Hoe goed hij zich gedocumenteerd heeft. Martin Harlaar is historicus en dat merk je ook in zijn artikelen. Rond een thema als racisme (hoofdzakelijk in de VS) dat tot de core business van woke behoort, graaft hij diep in het verleden op zoek naar de wortels van het hedendaagse woke-denken. Zo legt hij verbanden met de omstreden activist uit de jaren ’60, Malcolm X, en de Black Panther Party, die voorbeelden zijn voor hedendaagse ‘wokers’. Zij streefden niet naar een betere acceptatie van en meer rechten voor de Afro-Amerikanen, in de traditie van burgerrechtenactivist Martin Luther King. Ook woke wil de liberale democratie niet stapje voor stapje verbeteren, maar wil – net als die illustere voorgangers – een omwenteling. Martin Harlaar spit ook minder bekende namen en voorvallen naar boven. Met enkele bladzijden over een activiste als Angela Davis word ik weer de jaren ’70 in gekatapulteerd.

Een ander thema dat hij zeker niet uit de weg gaat, is het activisme van transgenders en hun  sympathisanten, dat in de Angelsaksische wereld zeer sterk aanwezig is. De lotgevallen van vrouwen als feministe Germaine Greer, auteur JK Rowling en lesbienne en filosofe Kathleen Stock, die het aan de stok krijgen met de transactivisten, worden uit de doeken gedaan. Talrijk zijn de voorbeelden die de auteur aanhaalt om de woke-mentaliteit en –acties te documenteren. Martin Harlaar verwijst met naam en toenaam naar heel wat auteurs, zodat wie zich verder wil verdiepen weet welke boeken hij/zij kan lezen.

In een tweede deel treedt Martin Harlaar niet als auteur op, maar als samensteller. Martin Harlaar is trouwens ook de samensteller geweest van het boek ‘De getemde mens. Waar komt (volgens u) onze moraal vandaan?’, waarin meer dan 140 bekende en onbekende personen zich over die vraag buigen. In dit nieuwe boek heeft Harlaar een hele resem teksten van uiteenlopende auteurs verzameld, zowel uit Vlaanderen en Nederland als uit Angelsaksische landen. Harlaar legde aan deze auteurs de vraag voor over de invloed van het woke gedachtegoed op de (academische) vrijheid van denken en meningsuiting. Dit deel sluit dan ook nauw aan bij het thema van het symposium dat het Humanistisch Verbond mee organiseert op 19 maart in Antwerpen. Daarvan luidt de titel: Van activisme tot cancelcultuur en (zelf)censuur. Vormt woke een bedreiging voor de vrijheid van denken? In dit deel lezen we de uiteenlopende opinies van vooral academici over dit prangende onderwerp. De meningen zijn inderdaad verdeeld: sommigen (vooral uit de Angelsaksische wereld) waarschuwen erg voor een cultuur van (zelf)censuur, volgens sommige anderen valt het wel mee met woke en is de bedreiging van rechts op woke ernstiger dan woke zelf. Enkelen, zoals Peter Thatchell, Neil Thin en Rebecca Tuvel, getuigen zelf over wat hen in de academische wereld is overkomen, nadat ze door woke studenten of academici beschuldigd werden. Martin Harlaar is erin geslaagd veel prominente personen bij zijn project te betrekken. Het boek bevat ook over elke auteur een korte biografische nota, want voor de Europese lezer is niet iedereen even bekend.

Harlaars tocht door het ‘land van woke’ en zijn historische zoektocht wordt gekoppeld aan een vaak ironische stijl, wat zijn uiteenzetting tot boeiende en aangename lectuur maakt. Het tweede deel met de diverse stemmen uit het veld levert veel stof tot nadenken op. Kortom, een boek dat aan te bevelen is om meer van deze woke-tijden te begrijpen.

Fons Mariën