17 augustus 2022
Framers. Wat mensen beter kunnen dan computers.
In de loop van de geschiedenis is de mens er in gelukt de dominante positie onder de dieren te verwerven. Dit was mogelijk omdat de mens leerde dat samenwerken veel efficiënter was dan individuele acties.
Dat de mens kon samenwerken en in almaar grotere verbanden, was te danken aan een bijzondere gave: Hij kon - samen met zovele anderen - “geloven” in een “groot verhaal” met een sterke morele waarde waarvan hij zich voorstelde dat hij daarvan deel uitmaakte en dat bepaalde hoe ze samen de dingen zagen, beleefden, aanpakten. Bijvoorbeeld een speciale “stam”, een ander “ras”, geld, monarchie, democratie, godsdienst. Door een bepaalde hiërarchie in te voeren kregen enkele individuen de tijd om na te denken en dingen uit te vinden die een verlengstuk werden van hemzelf om moeilijke taken uit te voeren (ploeg, molen, graafmachine, motor) en uiteindelijk zelfs een machine die een verlengstuk was van zijn brein… de computer.
Met computers staan we plots weer een grote stap verder, want deze robots zullen de meeste taken zelf kunnen uitvoeren en beter dan de mens. Bijvoorbeeld zelfs het stellen van een diagnose kan hij beter en sneller dan een dokter, dank zij de massa gegevens waarover hij kan beschikken. Ze zullen onszelf beter kennen dan wij onszelf kennen en gaan dus in onze plaats bepalen wat we kunnen, waar we best in zijn, (ons beroep kiezen?) wat we moeten doen en we gaan dus een grote groep nutteloze mensen hebben waar we niets kunnen mee aanvangen.
Dat was één van de conclusies waar onder andere de fijnbesnaarde en verrassend klaar denkende geschiedkundige, Yuval Harari, in “Sapiens 1 en 2” toe kwam – en als een mantra bleef herhalen.
In 1997 werd Schaakmeester Gary Kasparov verslagen door een (super)computer. Tot dan toe was men er van overtuigd, dat het menselijk brein uiteindelijk superieur was en kunstmatige, door de mens gemaakte programma’s en machines deze mens wel zouden helpen, maar nooit voorbijstreven. Dat bleek dus niet zo te zijn en alles wat in sci-fi verhalen ooit beweerd werd, behoorde weer tot de mogelijkheden, vooral dat kunstmatige intelligentie (A.I. artificial intelligence) uiteindelijk de mens zou domineren en zelfs uitschakelen. We stevenden af op het tijdperk in de evolutie van een aarde bevolkt door robots en zonder mensen, als een fase in de verdere ontwikkeling van de planeet “wereld.”
Verdere gebeurtenissen wezen in die richting. In 2017 wint de poker spelende PC “Liberatus” het van kampioen-pokerende mensen. Computers en robots beginnen uit zichzelf te leren, zonder menselijk toezicht of leiding. Er komen al vlug grasmaaiende en stofzuigende robots, spraak herkennende computers en converserende robots. Het zou niet lang meer duren of ze zouden gevoelens bij de mens kunnen detecteren en ontleden en ook zelf gevoelens hebben. Je zou dus in zorgcentra en hospitalen door robotverplegers en verpleegsters verzorgd worden en je intieme vriend of vriendin zou een robot kunnen zijn. Algoritmes voeren taken uit die het menselijk brein niet aankunnen. Alles bij elkaar een toekomst die ongemakkelijk aanvoelt, want we hebben ons eigen lot niet meer in handen.
Komen Kenneth Cukier, Victor Mayer-Schönberger, Francis de Véricourt en anderen met dit boek aandraven “Frames” en “Framers". Zij wijzen er op dat voor de evolutie van de mens het samenwerken als groep inderdaad belangrijk was en is, maar dat het individuele denken van de mens niet zo maar veronachtzaamd kan worden. Mensen hebben ook het talent te denken binnen een “frame”.
“Frame” is gewoon Engels voor “lijst” en “kader” en wil dus zeggen dat de mens bepaalde dingen kan afzonderen, in een kader steken en er dan mee aan het werk gaan. Cukier stelt vast dat de mens altijd al met en “binnen” omlijstingen gedacht heeft. Het is veel eenvoudiger. Het zet een bepaald iets duidelijk neer, binnen de beperkte ruimte van een lijst. Het is op die manier dat de mens “modellen” leerde zien en het zijn die modellen die de bron waren en zijn van de menselijke kracht en niet zijn “spieren” of zijn “geest”.
Cukier zou Cukier niet zijn als hij niet met veel enthousiasme en vertelkunst doorheen het boek allerlei mogelijke verwezenlijkingen, voorbeelden en anekdotes zou aanhalen die de waarde van “Frames” illustreren, die ons laten “Iets zien wat er niet is”.
Zoals de “Me Too” Twitter hashtag die de perceptie van sexueel geweld herformuleerde en waarbij de verandering van perspectief heeft geleid tot een verrassend snelle en radicale andere zienswijze.
En de uitleg waarom digitale marktplaatsen als Booking.com, Uber, Amazon en Alibaba zo stormachtig konden groeien.
Hoe Steve Jobs, Larry Page en Jeff Bezos tegenstrijdige frames gebruiken om innovatie te stimuleren.
Het Nokia verhaal dat in het landschap van de “draagbare telefoontjes” het voorbeeld was van altijd maar kleinere, goedkopere, handigere handset was en dus de reus en leider van de verkoopcijfers.
Dan komt “Apple” opdagen. Met een grotere, duurdere, moeilijker te gebruiken “I-Phone” Wat natuurlijk met schouderophalen en scepticisme onthaald werd. Maar de “ Apple” had “ge-framed” en “re-framed” en staat daar nog altijd als een monument te prijken.
En de uitleg waarom digitale marktplaatsen als Booking.com, Uber, Amazon en Alibaba zo stormachtig konden groeien.
Hoe Steve Jobs, Larry Page en Jeff Bezos tegenstrijdige frames gebruiken om innovatie te stimuleren.
Het Nokia verhaal dat in het landschap van de “draagbare telefoontjes” het voorbeeld was van altijd maar kleinere, goedkopere, handigere handset was en dus de reus en leider van de verkoopcijfers.
Dan komt “Apple” opdagen. Met een grotere, duurdere, moeilijker te gebruiken “I-Phone” Wat natuurlijk met schouderophalen en scepticisme onthaald werd. Maar de “ Apple” had “ge-framed” en “re-framed” en staat daar nog altijd als een monument te prijken.
Een frame is een mentaal model, over hoe we naar de wereld kijken. Het zijn voorstellen van de werkelijkheid, ze worden gebruikt om de wereld inzichtelijk te maken. Feitelijk betreft het je zienswijze, het perspectief waarmee je naar zaken kijkt. Dat lijkt eerder primitief, vergeleken met de mogelijkheden van A.I., maar toch is het iets dat een computer niet kan en waarmee de mens bijzondere dingen gedaan heeft. Het is dus belangrijk dat we dit vermogen bestuderen, gebruiken en laten groeien omdat ze belangrijke wetenschappelijke, economische en emotionele doorbraken kunnen teweegbrengen. En ook omdat we zo voor blijven op de computers.
Door dingen te “framen” kunnen we er meer geconcentreerd en doelgericht mee denken, causaal denken, verbanden en afhankelijkheden zien. Je kan ze her-framen zodat je nieuwe zienswijzen en mogelijkheden opmerkt, zeker als je ondertussen kijkt, leest, ideeën opdoet.
Als je frame niet past, kun je een ander frame gebruiken of een nieuw frame verzinnen. Dit is echter vrij lastig. Mensen zijn van nature niet gewend of bereid te veranderen. Veel uitvindingen, ontdekkingen en doorbraken zijn gedaan doordat wetenschappers van frame veranderden en daardoor nieuwe toepassingen konden bedenken. Frames focussen je gedachten, waardoor ze de cognitieve druk in je hersenen verlagen. Je kunt meer doen op routine en je mentale inspanning focussen.
Om framing goed te doen, zijn drie elementen van belang:
- Oorzakelijk denken, stel “waarom” en “hoe” vragen;
- Counterfactuals creëren (hypothetische scenario’s, denkbeeldige alternatieven van de werkelijkheid);
- Je verbeelding voor een specifiek doel inperken en plooien.
- Oorzakelijk denken, stel “waarom” en “hoe” vragen;
- Counterfactuals creëren (hypothetische scenario’s, denkbeeldige alternatieven van de werkelijkheid);
- Je verbeelding voor een specifiek doel inperken en plooien.
Toch lijdt ook dit boek aan het euvel waar “nieuwe inzichten”- en “zelfhulp”-boeken dikwijls aan lijden: Na zoveel tromgeroffel en enthousiasme, reikt het weinig praktische middelen aan om er ook me aan de slag te gaan.
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Victor De Raeymaeker
