Er dient opgemerkt dat Matsier, zoals hij aangeeft in de inleiding, bij de Bezige Bij twee essaybundels wijdde aan de belangrijkste boeken van het Oude en het Nieuwe Testament. Het boek dat nu voorligt is dus een ‘herziene, geactualiseerde, samengevoegde’ heruitgave. Die werd voor de gelegenheid voorzien van 100 illustraties in het midden-katern, gekozen door een kunsthistoricus en een redacteur.

Dat de auteur ongelovig is, blijkt veeleer uit de tekst op de achterflap en enkele terloopse opmerkingen, veeleer dan uit de opzet van het boek, of uit de teneur van de essays. Blijkbaar is zijn vroege gereformeerde opvoeding wel erg diep doorgedrongen in zijn ‘ziel’. Hij vertelt uitvoerig over al de keren dat hij de Bijbel gelezen heeft, over al de verschillende uitgaven die hij in zijn bezit heeft, zoals een originele uitgave van de Statenbijbel, over de vele commentaren en de secundaire literatuur die hij heeft geraadpleegd, en over zijn aangrijpende ervaringen bij lezing van de teksten, vroeger en nu. Matsier blijkt werkelijk bezeten te zijn van de Bijbel, die hij nochtans altijd met kleine letter vermeldt, tegen de voorschriften van het Nederlands in: de Bijbel is de tekst, een bijbel is een exemplaar van die tekst: ik lees de Bijbel in mijn eigen bijbel.

Herhaaldelijk preciseert hij dat hij de ‘verhalen’ leest vanuit literair oogpunt, en dat zijn bewondering (vooral) daarnaar uitgaat. Dat is evenwel slechts in zekere zin het geval. Vooreerst benadert hij de teksten zoals ze er staan, zonder zich al te veel te bekommeren om literaire kritiek. Wat hij bedoelt, is dat hij, als ongelovige, de verhalen neemt voor wat ze zijn, als het ware zonder zelf te geloven in de alomtegenwoordige God, maar dat doet er in zijn benadering niet echt toe. Die God wordt dan misschien wel een fictieve figuur in hoofde van de ongelovige Bijbel-lezende Matsier, maar blijft even reëel als de overige figuren en toestanden in de verhalen,  die hij ons ongecensureerd en zonder commentaar citeert. Matsier leest de Bijbel niet vanuit zijn zogenaamde ongeloof. Verwacht dus geen vrijzinnig-humanistische of atheïstische stellingnames of kritische beoordelingen. Voor deze auteur is de Bijbel gewoon een geweldig mooi boek. Daarmee is de niet-gelovige lezer gewaarschuwd: wie die mateloze bewondering voor de Bijbel niet deelt, zal grote gedeelten van dit boek ronduit ergerlijk vinden. Misschien is de Bijbel wel literatuur, maar daarom is het nog geen grote literatuur. Dat moet overigens zelfs Matsier toegeven wanneer hij het heeft over de vele zo goed als onleesbare boeken, hoofdstukken en passages, om nog te zwijgen van de ethisch onaanvaardbare inhoud en de abjecte religieuze ideologie van vrijwel de hele Bijbel.

De auteur heeft zich ingespannen om, allicht in tegenstelling tot de Bijbel zelf, een veelal irritant hip taalgebruik aan de dag te leggen. Deze schrille tegenstelling bemoeilijkt de lectuur echter veeleer dan ze aantrekkelijk te maken. Dat valt des te meer op wanneer zijn eigen opgeleukte stijl schrijnend contrasteert met de vele lange citaten uit de Bijbel, die hij met graagte in het antieke Nederlands van de oudste vertalingen brengt.

De bijbelvastheid van de auteur is verregaand. Zo beweert hij dat slechts een zonderling nog twijfelt aan het historisch bestaan van Jezus, terwijl er daarvan nooit enig historisch ‘bewijs’ geleverd is. Dat geldt eveneens voor ‘Paulus’, die hier nochtans tot in de kleinste details als een historische figuur beschreven en gevolgd wordt. Al wat hij vertelt over het ontstaan van de Bijbel, vooral het Nieuwe Testament, is uitsluitend wat de christelijke traditie, de plichtsgetrouwe theologen en de Kerk daarover zeggen. Hoewel hij de christelijke theologie niet expliciet vermeldt, beschouwt hij ze altijd als verondersteld en aanvaard. Wie Jezus en Paulus niet aanvaardt, is in zijn ogen niet goed wijs. Tja.

Door zijn opzet, namelijk de Bijbel te lezen als een reeks boeiende verhalen, gaat hij dubbel in de fout. Enerzijds geeft hij hun daardoor een onterechte meerwaarde, als zouden ze literair interessant en waardevol zijn, ook voor wie niet gelooft, quod non! Anderzijds miskent hij hun intrinsieke theologische en catechetische betekenis, die de reden is van hun bestaan. Dat blijkt bijvoorbeeld bij zijn essay over het verbluffende verhaal over Abrahams offer van zijn enige zoon Isaak. Hij maakt zich geen ogenblik druk over de betekenis van dat verhaal, hij heeft enkel oog voor de ‘literaire’ waarde van dat ‘mooie’ verhaal.

Ik ga dan nog voorbij aan de talrijke passages in de essays waar hij op een onvergeeflijk overdreven manier de grote, glorieuze invloed van de christelijke godsdienst op onze beschaving ophemelt, zonder ook maar één ogenblik stil te staan bij de nochtans onmiskenbare verderfelijke en misdadige aspecten.

Ongelovig zijn is nog geen garantie voor het vormen van een onbevangen oordeel, zo blijkt. Geen mooi boek, dit boek.

Karel D’huyvetters