28 mei 2024
Abortus, de lastige kiezel in iedereens schoen (deel 4)
De inzichten zijn gerijpt. Toch?
'Het taboe en stigma over abortus houdt allerlei mythes levend. Vooroordelen tieren welig. Neen, het zijn niet vooral tieners die ongewild zwanger worden, noch zijn het onverantwoorde mensen die zwangerschappen afbreken, noch mensen die niet graag kinderen zien. Zwangerschappen worden afgebroken omdat mensen kinderen ongelooflijk belangrijk vinden, omdat ze aan verantwoord ouderschap willen doen en omdat ze geen ongewenste kinderen op de wereld willen zetten.
Als iemand ongepland zwanger wordt is het van fundamenteel belang dat die persoon de tijd en ruimte krijgt om tot een weloverwogen beslissing te komen, een beslissing die zijn plaats kan krijgen in haar leven.' (Carine Vrancken)
_Over een grondige uitbreiding van de abortuswet
Tijdens de legislatuur 2019-2024 was er een totale stilstand in alle ethische dossiers.
Na de verkiezingen van 2019 was het niet evident om een regering te vormen, de onderhandelingen namen gigantisch veel tijd in beslag en verliepen stroef. Uiteindelijk moest elk van de zeven partijen toegevingen doen. Vivaldi was geboren, maar de ethische thema's overleefden de zware bevalling niet. CD&V haalde nogmaals haar slag thuis. Onder druk werd volgende clausule opgenomen in het regeerakkoord: 'De partijen die deel uitmaken van de regering engageren zich ertoe om inzake ethische aangelegenheden een consensus onder elkaar te bekomen, met wederzijds respect voor elkaars standpunten, alvorens wetgevende initiatieven te nemen rond deze materies. Wat de parlementaire behandeling van de hangende wetsvoorstellen over abortus in de Kamer betreft, is het aangewezen om dit verder te bestuderen binnen de commissie Justitie van de Kamer, en nadat een onafhankelijk multidisciplinair wetenschappelijk comité (aangeduid door de partijen die deel uitmaken van de regering) een studie en evaluatie maakt van praktijk en wetgeving, verder constructief te werken teneinde een consensus te bereiken tussen de partijen die deel uitmaken van de regering en in afwachting niet tot stemming over te gaan.' De facto werd zo de wetgevende macht, de volksvertegenwoordigers, monddood gemaakt.
Het uitgebreide rapport van het onderzoek, uitgevoerd onder begeleiding van de rectoren van de zes Belgische universiteiten, kwam er in maart 2023. Een zorgvuldig en gebalanceerd onderzoek waaraan ook de katholieke universiteiten meewerkten. Vier werkgroepen formuleerden adviezen op basis van hun specifieke expertise. Medische, juridische, psychosociale en ethische aspecten werden behandeld. Aan het onderzoek werkten in het totaal 36 experten mee.
Het rapport van de experten – zie hier – bevat 25 duidelijke – en ontzettend belangrijk – in consensus genomen aanbevelingen.
_Over de belangrijkste aanbevelingen
Over een groot deel van de 25 aanbevelingen is iedereen het eens. Toch zijn er aanbevelingen die moeilijker liggen. Hieronder sommen we de zeven belangrijkste voorgestelde wetswijzigingen op.
- Erken vrijwillige zwangerschapsafbreking expliciet als gezondheidszorg en zorg voor gelijke en betaalbare toegang tot abortuszorg voor elke zwangere vrouw die in België verblijft, ongeacht het statuut van de patiënt of de faciliteit waar de procedure plaatsvindt.
- Verwijder de verplichte wachttijd van zes dagen uit de wet. Ofwel door elke verwijzing naar een verplichte wachttijd te schrappen of door een verplichting in te voeren om de zwangerschapsafbreking niet uit te voeren op de kalenderdag van de eerste raadpleging.
- Schrap de specifieke wettelijke verplichting om elke patiënt die om een zwangerschapsafbreking verzoekt te informeren over adoptie en de verschillende opvangmogelijkheden voor het kind.
- Machtig zorgverleners uitdrukkelijk om een abortus uit te voeren na een verzoek van een minderjarige die tot een redelijk oordeel van zijn belangen in staat is, zonder de ouders te informeren en/of om hun toestemming te vragen.
- Verleng de huidige maximumtermijn voor abortus op verzoek. Een verlenging tot 22 weken post-conceptie werd door de betrokken werkgroep breed gesteund, terwijl een verlenging tot twintig weken post-conceptie tevens adequaat werd geacht. Eén lid van de werkgroep achtte een achttienwekentermijn adequaat en stelt dat deze niet zou mogen worden overschreden.
- Vervang de 'zekerheid' van de uiterst ernstige en ongeneeslijke aandoening van het kind dat geboren zal worden door een (hoog-)risiconorm. En verduidelijk dat het ernstig gevaar voor de 'gezondheid' van de zwangere vrouw ook de mentale gezondheid omvat.
- Decriminaliseer uitdrukkelijk de zwangere vrouw die een vrijwillige abortus ondergaat of zelf uitvoert in strijd met de wet. Verkies abortusspecifieke sancties in de Wet Vrijwillige Zwangerschap boven de toepassing van algemene misdrijven voor abortusverstrekkers die de wettelijke voorwaarden overtreden.
Dit zijn duidelijke aanbevelingen die gesteund worden door de abortuscentra en menige middenveldorganisaties zoals deMens.nu, Sensoa, Furia … Desondanks stelde CD&V nog voor het rapport werd besproken direct een veto. Voor hen kan er niet toegegeven worden op de termijn voor het uitvoeren van een zwangerschapsstopzetting. Voor hen zal het veertien weken na conceptie zijn of niet. Na verkrachting of voor slachtoffers van incest wil de partij nog wel een uitzondering maken. Dat dit vrouwen die ongewenst / niet meer gewenst zwanger zijn nog meer culpabiliseert, wordt ongegeneerd genegeerd. Dat slachtoffers van seksueel en of intrafamiliaal geweld die niet onmiddellijk aangifte willen/kunnen doen hierover niet wensen te spreken om welke reden dan ook en/of niet vallen onder de juridische categorie 'ongewenste penetratieseks' – maar zeer zeker weten dat ze geen kind (meer) willen baren van een 'foute' partner hierdoor dubbel geslachtofferd worden … Deze stelling blijft ook het foute idee voeden dat enkel jonge meisjes of vrouwen in problemen een abortus hebben. Niets is minder waar. De gemiddelde vrouw die zich aanmeldt in een abortuscentrum is 29 jaar. Heeft een vaste relatie, heeft een job en heeft meestal al kinderen. Lees hierover meer in deel 5 van dit essay.
Cliënt bij aanmelding in het abortuscentrum op achttien weken: 'Ik was zeer gewenst en gepland zwanger. Ondertussen kwam ik erop uit dat mijn partner niet viel voor mij en eigenlijk geen toekomst wil met mij en ons kind. Wel dat hij aast op papieren om zijn gezin in zijn land van herkomst naar hier te halen. Ik wil niet dat mijn kind de pasmunt is.'
Cliënt zestien weken gewenst zwanger: 'Sinds wij zwanger zijn, herken ik mijn partner niet meer. Hij maakt mij constant uit voor het vuil van de straat; hij komt dronken thuis – blijft ook soms nachten weg. Ik ben dan ongerust, probeer hem te bereiken, denk dat er hem iets overkomen is. Ik kan "dees" niet meer. Hoe gaan wij dit kind een mooie toekomst geven?'
Ervaring leerde de CD&V intussen te argumenteren op wetenschappelijke basis in plaats van te moraliseren. Dat is ook wat anti-choice-groeperingen heden ten dage doen. Ze verwijzen naar een onduidelijk wetenschappelijk onderzoek dat stelt dat de foetus vanaf vijftien weken pijnperceptie heeft. Vreemde 'wetenschappelijke' vaststelling. Het klopt dat de hersenontwikkeling al in de derde week na de conceptie begint. Tegen het einde van de achtste week zijn de belangrijkste delen van de hersenen aanwezig. Tijdens de rest van de zwangerschap groeien de hersenen van de foetus waarbij neuronen gevormd worden en verbindingen worden gelegd, een proces dat ook na de geboorte nog doorgaat. De exacte timing van het functioneel worden van de hersenen kan variëren. Het American College of Obstetricians and Gynecologists analyseerde in 2023 op objectieve wijze alle kennis vergaard over pijnervaring door de foetus, zie hier. Vooreerst benadrukt deze gezaghebbende wetenschappelijke vereniging dat 'feiten belangrijk zijn'. Wetenschappelijk is aangetoond dat de menselijke foetus geen pijn ervaart vóór een zwangerschapsduur van minstens 24-25 weken. De perifere zenuwen en het centrale zenuwstelsel kunnen pijnlijke stimuli voor voornoemde zwangerschapsduur niet naar de hersenen overbrengen. Met andere woorden: de foetus is vóór dat stadium van ontwikkeling niet in staat om pijn te ervaren. Het bewustzijn daarvoor komt ten vroegste in het derde trimester van de zwangerschap tot stand. Als een foetus een reflexmatige beweging uitvoert voor deze termijn, betekent dit niet dat hij 'pijn' heeft ervaren. Een rationele benadering van gezondheidsmaatregelen is gebaseerd op grondig en correct uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek en mag niet worden beïnvloed door politieke ideologie, noch door vooroordelen en fake news op basis van slechte wetenschap.
Maar terug naar de politiek … In de aanloop van de verkiezingen op 9 juni 2024 ondernamen de volksvertegenwoordigers nog wat pogingen – o.a. Ecolo-Groen en PvdA-PTB – om 'iets' in beweging te zetten. Jammer genoeg verkozen de Vlaamse blauwe, rode en groene meerderheidspartijen trouw te blijven aan de regeringsclausule hoewel er een meerderheid bestond in de Kamer van Volksvertegenwoordigers én een peiling van deMens.nu al in 2019 zeer helder uitwees dat er wél een maatschappelijk draagvlak is voor de gevraagde wetswijzigingen.
Een gemiste kans … Nu is het bang afwachten tot na de verkiezingen van 9 juni 2024 of er nog een meerderheid is om de drie essentiële punten die door de CD&V, NV-A en VB niet aanvaard worden in een nieuwe abortuswet in te schrijven: het uitbreiden van de termijn tot 18 weken, het schrappen van de wachttijd van zes dagen en het schrappen van de informatie over adoptie als alternatief voor zwangerschapsafbreking.
Het zal afhangen van de kiezer, van jou. Stem wijs!
(wordt vervolgd)
Meer van Jacinta De Roeck en Francoise Dedrie