Wat daarmee bedoeld wordt? 'Tijdige palliatieve ondersteuning, betere vroegtijdige zorgplanning en het vermijden van ondoelmatige behandelingen zoals chemotherapie tijdens de laatste levensweken.'
Nu hebben u, lezer, en ik, niets tegen goede pijnstilling en andere ondersteuning zoals dagelijkse liefdevolle contacten. Maar die komen dus in de plaats van chemotherapie omdat die zo duur is.

Is chemotherapie ondoelmatig? Dat klopt niet: dan zou ze niet goedgekeurd zijn, noch door de Europese EMA, noch voor terugbetaling door ons RIZIV. Wél verschilt het resultaat van een behandeling van persoon tot persoon (dat geldt in feite voor elke therapie en preventie). De doelmatigheid van een therapie wordt getest op duizend(en) zieken, en altijd zijn er personen die zeer goed reageren (ze genezen), tegelijk met anderen die toch vroegtijdig overlijden. U kent allicht in uw omgeving voorbeelden van beide: een diabetespatiënt wiens voeten onlangs moesten worden geamputeerd; maar ook uw nicht die haar borstkanker meer dan tien jaar geleden met succes liet opereren. Of herinner u de overlevenden versus de doden van de COVID-epidemie. Dat zien we ook op een grafiek die het aantal overlevende, behandeldepatiënten uitzet in de tijd.
Die individuele variatie probeert men soms wetenschappelijk te voorspellen, maar dat lukt vaak niet. Men weet pas achteraf, bij het overlijden, hoeveel jaar een bepaald persoon gewonnen heeft door een succesvolle aanpak (bovendien kosten die testen tijd en dus vertraging vooraleer een behandeling gestart wordt).
Toch verliest men die individuele variatie vaak uit het oog; het is eenvoudiger te redeneren met het gemiddelde (of mediaan) van een groep zieken, en men spreekt dan van 'kans' op overleving of verbetering – terwijl in feite de meeste zieken het beter ofwel slechter doen dan het gemiddelde. Om dezelfde reden is het fout te spreken over 'de laatste levensweken' (wat de AADM doet): dat weten we slechts achteraf, het kan evengoed gaan over maanden of jaren. Tenzij de zieke zelf beslist heeft te stoppen met levensreddende therapie, en alleen nog palliatieve zorg krijgt. Voor alle duidelijkheid: van euthanasie is er geen sprake.

Zo komen we bij dit andere begrip, de vroegtijdige zorgplanning. Deze aanpak wordt sterk gepromoot, en het is waarschijnlijk, lezer, dat u ermee geconfronteerd zult worden, of misschien zelfs reeds uw handtekening gezet heeft. Want daarover gaat het: de zieke, of vaak een familielid, onderschrijft een document met welke behandeling hij/zij niet wil. Behandeling: wel of geen ziekenhuisopname, wel of geen operatie, intubatie, chemotherapie, geen tweede soort chemo, geen bijkomend nieuw geneesmiddel, geen vijf inspuitingen elke dag … Maar ook, al of niet, bijkomende onderzoeken zoals radiologie, colonoscopie, gastroscopie, biopten, en andere die als belastend voor de patiënt worden beschouwd. Een generatie of twee geleden, vooraleer zorgplanning door de zieke werd ingevoerd, beslisten de artsen, vaak zonder overleg met de zieke, om alle mogelijke levensreddende tussenkomsten toe te passen: elke dode onder de handen van de artsen werd als mislukking beschouwd. Dit werd later 'therapeutische hardnekkigheid' genoemd, zowel door sommige artsen als door familieleden van de zieke. Anderzijds verwacht ook vandaag elke gezonde en zieke mens: dat de artsen zorgen voor leven en gezondheid, dat ze tijdig levensreddend ingrijpen. 

Maar met de zorgplanning is het de gezonde en zieke mens zelf die aangespoord wordt, of verplicht, te beslissen in de plaats van de artsen: wat moet er wél of niet met mij gebeuren? De twijfel die dit meteen oproept: heeft elke burger – die geen arts is – daar steeds de nodige kennis van zaken voor? Wat weet de burger, ziek of nog gezond, over zovele ziekten, en vooral: wat er aan te doen is? Krijgt hij/zij geen verantwoordelijkheid in de schoenen geschoven waarvoor hij/zij geen expertise heeft?
De goed ingelichte burger wacht af wat de vooruitgang van de wetenschappen volgend jaar zal brengen, of binnen vijf jaar, voor nieuwe diagnosen en nieuwe therapieën, zonder gisteren al vast te leggen welke medische aanpak moet worden geweigerd of gekozen in de toekomst. Denk nog eens aan COVID, hoe leerzaam die ziekte was.

Maar zorgplanning daarentegen dringt er op aan dit vroegtijdig op papier te ondertekenen. Wat is vroegtijdig? Zeker vooraleer het overlijden nabij komt, volgens de inschatting van de zieke, de familie en de artsen. Het kan bij de eerste ziekenhuisopname, of zelfs op het einde van de eerste consultatie waar een levensbedreigende diagnose wordt meegedeeld. Hoe vroeger, hoe meer kostelijke ingrepen kunnen worden vermeden. 'Er is zowel een winst op menselijk vlak als op economisch vlak', schrijft de AADM.

Lezer, wat denkt u: evolueren we naar een ziekteverzekering waar elke gezonde burger 'op de identiteitskaart' heeft vastgelegd dat dure therapieën moeten worden beperkt vermits ons levenseinde finaal toch niet kan worden vermeden? (Wij zijn god niet!). Wat een besparing zou dat niet betekenen! En zonder dat de artsen moeten inleveren!
Hoe cynisch ben ik toch, nietwaar? Maar men leest het wel in de tekst van de AADM.