29 september 2025
Stromen
Deze Japanse klassieker uit 1957 is voor het eerst in het Nederlands vertaald. Wij weten allemaal min of meer wat een geisha is (een gezelschapsdame, geen prostituee), maar na het lezen van deze roman is het mij duidelijk dat het verre van een glamoureus beroep is.
Rika wordt aangeworven als een bediende in het vervallen geishahuis in Tokio in de jaren vijftig. Ze is de laagste in rang en wordt door de verschillende bewoonsters als een voetveeg gebruikt. Na een proefperiode wil ze toch blijven en niet alleen zorgen voor het koken, wassen en poetsen, maar ook hond en kat aandacht geven en op een primitieve manier een bad gereed maken voor de bazin.
Op willekeurige momenten wordt ze erop uitgestuurd om boodschappen te doen. Het huis is totaal wanordelijk, met overal honden- en rattenpoep. Het verkeert bovendien in zware financiële moeilijkheden. Het is een wonder dat Rika besluit te blijven. Ze is verstandig genoeg om zich tot een onafhankelijke vrouw te ontwikkelen. Ze wordt de steun van het huis.
Het boek wordt voorgesteld als een roman, maar het schetst eerder hoe een groep vrouwen probeert te overleven in het Japan van rond 1950 met een hiërarchie en omgangsvormen. De auteur geeft gesprekken en reacties weer met vele filosofische beschouwingen over het hoe en het waarom van de handelingen. De vrouwen proberen namelijk hun waardigheid te bewaren en verschuilen zich achter omgangsvormen en hun eigen interpretatie van de armoede waarin ze leven, maar wij lezen de gedachten van Rika en die ziet gaandeweg door hun toneelspel.
Het is geen meeslepende lectuur, maar het boek geeft een zeer goede inkijk in het leven van aan lagerwal geraakte geisha's. Ik kan het aanbevelen aan wie geïnteresseerd is in Japan en dat zijn er tegenwoordig nogal wat.
Achteraan in de Aantekeningen lezen we uitleg over een bepaald stukje tekst, dat anders voor ons, Belgen, geen zin zou hebben. De vertaler heeft knap werk geleverd, maar heeft in een alfabetische lijst woorden opgenomen die hij onvertaald liet in de tekst. Zo leren we de grootte en de samenstelling van een tatami, maar ook wat een shinpa is. Omdat Aya Kōda een bekende figuur is in Japan, geeft Westerhoven ook een biografische schets. Ook zijn opmerkingen vooraf zijn belangrijk voor de goede verstaanbaarheid van de tekst.
Er zijn geen hoofdstukken, het is één doorlopende tekst en daaraan interpreteert het boek misschien zijn titel.
Gerda Sterk
Gerda Sterk
